Hoe (on)gezond zijn chips?

Als je flinterdunne aardappelschijfjes op 170-190 °C frituurt in olie, heb je aardappelchips. Fabrikanten voegen daarna vaak nog (veel) zout toe, en als je kiest voor varianten als paprikachips, bolognese of cheese onion zitten ze vol met smaakmakers, zoetstoffen, aroma’s en andere hulpstoffen. Dat chips niet in de Schijf van Vijf staan, komt omdat ze uiteindelijk veel vet, calorieën en zout bevatten. Chips kun je het beste zien als een extraatje, waar je af en toe van geniet.

Is oven baked en light een gezondere keuze?

Hoe zit het dan met light-chips, en chips die gebakken zijn in de oven? Van de term ‘light’ is wettelijk vastgelegd dat het product minimaal 30 procent minder vet, suiker of calorieën moet bevatten dan een soortgelijk product. Als je chips koopt met de term ‘light’ op de verpakking, gaat het om chips met minstens 30 procent minder vet dan de gewone variant. Toch bevat light-chips niet automatisch ook minstens 30 procent minder calorieën. Er zitten namelijk meer koolhydraten in light-chips en dat maakt dat het verschil in calorieën tussen light-chips en normale aardappelchips maar klein is: gewone chips levert je per 100 gram ongeveer 540 calorieën, light-chips zijn toch nog goed (of slecht) voor 490 calorieën per 100 gram.

Ovenchips doen het wat dat betreft beter. Ze worden – met een beetje olie - gebakken in de oven en absorberen zo minder vet dan gefrituurde aardappelchips. Fabrikanten zetten dan ook vaak op de verpakking dat de chips 50 procent minder vet bevat dan de gefrituurde variant. En dat mag, want het klopt. Ovenchips bevat per 100 gram ongeveer 9,3 gram vet, gewone naturelchips heeft al snel 33,5 gram op de vet-teller. Het verschil in calorieën: vergelijk de eerdergenoemde 540 calorieën voor de reguliere chips met de ongeveer 410 calorieën per 100 gram bij oven baked chips.

Acrylamide in chips

Ook een reden om met chips te minderen is de schadelijke stof acrylamide die erin kan zitten. Acrylamide kan ontstaan als zetmeelrijke producten, zoals aardappelen, worden verhit boven de 120 °C. Het is goed om er zo weinig mogelijk van binnen te krijgen. In onderzoek is namelijk aangetoond dat acrylamide kankerverwekkend kan zijn voor dieren. Of dat ook bij mensen zo is, is nog niet helemaal duidelijk. Het binnenkrijgen van kleine hoeveelheden is waarschijnlijk geen probleem, alleen een hogere inname is mogelijk schadelijk. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) geeft daarom aan dat het beter is de inname van acrylamide via voeding te beperken omdat het mogelijk het risico op kanker bij mensen verhoogt. Over het algemeen geldt: hoe lichter de kleur van de chips, hoe minder acrylamide erin zit.

Groentechips gezonder?

Is groentechips dan een oplossing? Helaas, ook groentechips bevatten veel vet en zout en evenveel calorieën als gewone chips. Maar daarnaast bevat groentechips ook veel acrylamide. Vaak zelfs meer dan gewone aardappelchips. Voor aardappelchips moeten fabrikanten zorgen dat ze niet boven een bepaalde limiet komen. Per kilo chips mag er maximaal 750 microgram acrylamide inzitten. Voor groentechips is er nog geen limiet. Een laboratoriumtest in opdracht van het programma “Alles op tafel” toont aan dat sommige groentechips ruim boven de limiet van aardappelchips zitten. Soms is zelfs 1010 tot 3750 microgram acrylamide per kilo aangetroffen.

Dooreetfactor

Als er een product is met een hoge dooreetfactor dan is het wel chips. Veel sterk bewerkt voedsel, oftewel ‘ultraprocessed foods’ (ultrabewerkte voeding) heeft zo een hoge dooreetfactor. Het verleidt je om er meer van te eten dan je nodig hebt. Het gaat echt om het gemak waarmee je, vrijwel gedachteloos en zonder dat je er nog echt van geniet, kunt blijven dooreten van een product. Het is niet alleen bij chips zo maar ook bij bijvoorbeeld winegums, wit fabrieksbrood, noedels en koekjes werkt het op deze manier. Vaak bevatten ze ook extra smaakstoffen om de dooreetfactor te verhogen. Die smaak blijft juist niet lang 'hangen' op je smaakpapillen, waardoor je geneigd bent weer een nieuwe hap of nieuw handje te nemen. En dat maakt het lastig om je te beperken tot een klein beetje chips als je er iets van eet. Wat kan helpen: niet uit de zak eten maar een schaaltje op tafel zetten zodat je bewust(er) een handje pakt en niet gedachteloos dooreet. Daarnaast laten onderzoeken zien dat een voedingspatroon met veel sterk bewerkte voedingsmiddelen welvaartsziekten als hart- en vaatziekten, kanker en diabetes type 2 in de hand werken. Maar andersom werkt het ook: als je bewerkte voedingsmiddelen vervangt door eenzelfde hoeveelheid minimaal bewerkte voedingsmiddelen, verklein je de kans op kanker. Dus liever een handje noten dus dan een handje chips.

Christel Vondermans is diëtist. Ze geeft graag praktische adviezen en begrijpelijke uitleg, zodat een gezonde leefstijl voor iedereen een stukje haalbaarder en leuker wordt.