Een koortslip: wat is het en hoe komt het?

Wat is een koortslip?

Een koortslip, of koortsuitslag (medische term: herpes labialis) is een veelvoorkomende besmettelijke aandoening. Circa één op de drie mensen heeft er wel eens last van, maar de frequentie kan per persoon sterk verschillen. Sommige mensen hebben enkele keren in hun leven koortsuitslag, anderen meerdere keren per maand. Veel mensen raken al in hun kleutertijd besmet met het herpes simplex virus type 1 dat de veroorzaker is van een koortslip. Veel mensen merken aanvankelijk niet dat ze ermee besmet zijn en er is ook niets tegen te doen. Na de eerste besmetting blijft het virus altijd in je lichaam aanwezig, al is de kans groot dat je koortsuitslagaanvallen minder vaak voorkomen naarmate je ouder wordt. Op momenten dat je weerstand verzwakt is, kun je opeens een aanval krijgen van koortsuitslag.

Koortsuitslag begint met de vorming van kleine blaasjes, die gevuld zijn met vocht. Deze bevinden zich vaak op of rond de lippen, maar kunnen bijvoorbeeld ook op de kin, wangen, handen of armen voorkomen. Ook aan de binnenkant van de mond, zoals op het tandvlees of de tong, kunnen de blaasjes voorkomen. Je kunt ook last hebben van een ziek gevoel en koorts, of opgezette lymfeklieren in je nek. Na enkele dagen drogen de blaasjes uit en komen er korstjes op, die er vanzelf afvallen. Hoewel de blaasjes kunnen jeuken of pijnlijk kunnen zijn, kun je er beter niet aankomen. Voordat er korstjes op komen, kun je het virus op je handen krijgen bij aanraking. Daarmee loop je kans om het zelf naar andere plekken op je lichaam te verspreiden, of om anderen te besmetten. Pas dus op met kussen, knuffelen, handen geven en voorkom besmetting door vermenging van bestek, kopjes, tandenborstels of handdoeken als je een koortslip hebt. Herpes simplex is niet te genezen, maar hoewel het vervelend is, is het niet ernstig. Een koortslip gaat vanzelf over.

Oorzaken van een koortslip

Een koortslip wordt veroorzaakt door besmetting met het herpes simplex virus type 1. Als je daarbij een zwakke weerstand hebt, kun je koortsuitslag krijgen. Een verzwakte weerstand kan onder andere optreden bij:

• koorts/griep
• zonlicht/zonnebank
• verkoudheid/keelontsteking
• operatie
• menstruatie
• stress/vermoeidheid
• wondjes aan de lippen
• medicijnen die je afweer verminderen

Symptomen koortslip

Een koortslip herken je aan de volgende symptomen:

• eerst een branderig, jeukend, tintelend gevoel
• dan de vorming van blaasjes met vocht/pus
• vervolgens korstjes, die er uiteindelijk afvallen
• koorts of een ziek gevoel
• opgezette klieren in de hals

Meestal is het niet nodig om contact op te nemen met de huisarts, behalve in de volgende gevallen:

• als de blaasjes na 2 weken nog niet weg zijn
• als de koortsuitslag er anders uitziet of veel erger is
• als je blaasjes op of bij je ooglid krijgt
• als je oog rood en pijnlijk wordt, met overgevoeligheid voor licht
• als je blaasjes krijgt in een eczeemplek
• als je blaasjes krijgt op je geslachtsdelen
• als je een aanval krijgt en een sterk verzwakte afweer hebt door andere ziekten of medicijnen
• als je pasgeboren baby blaasjes krijgt of ziek wordt na contact met iemand die koortsuitslag had

Hoe wordt de diagnose koortslip gesteld?

Een koortslip is meestal duidelijk te herkennen. Eventueel kan de huisarts via een kweekuitstrijkje van de bodem van een blaasje vaststellen dat het om het herpes virus type 1 gaat. Eventueel kan via bloedonderzoek vastgesteld worden of het gaat om een eerste aanval of een terugkerende aanval na een eerdere besmetting met het virus, maar in principe zijn deze onderzoeken niet nodig en worden ze vaak niet uitgevoerd.

Risicofactoren / -groepen

Veel mensen hebben wel eens een koortslip, omdat het herpesvirus behoorlijk besmettelijk is. De meeste mensen krijgen het al als ze nog een kleuter zijn. Hoewel het in de meeste gevallen niet ernstig is, zijn er bepaalde risicogroepen bij wie een aanval wel ernstige gevolgen kan hebben, namelijk:

• pasgeboren baby's; bij hen kan besmetting met het virus leiden tot een dodelijke hersenontsteking.
• mensen met een verzwakte weerstand; bij mensen die door bijvoorbeeld kanker of andere ziekten of chemotherapie een zwakke afweer hebben, kan een aanval ernstiger verlopen.
• mensen met uitgebreid/ constitutioneel eczeem; in zeldzame gevallen verspreiden de blaasjes zich over grote gebieden in het eczeem en voelt de persoon zich erg ziek.

De belangrijkste risicofactor voor besmetting met het herpes simplex virus is oraal of seksueel contact met iemand die op dat moment in de vroege fase van een aanval zit, dus als de blaasjes zich vormen of net daarvoor. Besmetting kan ook verlopen van de mond naar de geslachtsdelen. Dan wordt herpes labialis herpes genitalis. Het is dus belangrijk om heel voorzichtig te zijn met contact met anderen als je een koortslip hebt. Ook door contact met tandenborstels, bekers, handdoeken enzovoorts kan besmetting plaatsvinden. Je kunt ook blaasjes verspreiden over je lichaam door eerst je uitslag aan te raken en vervolgens zonder je handen te wassen andere slijmvliezen aan te raken, bijvoorbeeld bij je ogen of geslachtsdelen. Als het virus je ogen aantast, kun je problemen krijgen met je zicht. Zitten er eenmaal korstjes op de blaasjes dan neemt de besmettelijkheid af.

Behandeling van koortslip

Een koortslip gaat in principe vanzelf over, meestal binnen ongeveer 10 dagen. Er zijn veel crèmes op de markt die beloven dat ze koortuitslag kunnen voorkomen of sneller kunnen laten verdwijnen, maar de werking ervan is nog niet echt bewezen.

Er wordt gezegd dat de antivirale Aciclovircrème een aanval kan beperken als je het begint te smeren zodra je het eerste brandende of tintelende gevoel hebt. Zijn er al blaasjes, maar nog geen korstjes, dan zouden zinkoxide of zinksulfaat, een lidocaïnesmeersel of een hydrocolloïdepleister kunnen helpen om de blaasjes sneller te laten opdrogen. Een neutrale crème kan ervoor zorgen dat korstjes zachter en minder pijnlijk worden. Breng crèmes aan met een wattenstaafje en smeer ze niet uit, om verspreiding van de blaasjes te voorkomen. Ga ook zeker niet aan de blaasjes pulken, maar probeer ze vanzelf te laten genezen.

Houd ook de volgende richtlijnen aan om besmetting te voorkomen:

• Was je handen regelmatig met water en zeep en droog ze goed af
• Zoen en knuffel niet en pas op met handen geven
• Reinig je kopjes, bestek en glazen grondig en gebruik ze alleen zelf
• Deel geen handdoeken, tandenborstels en dergelijke
• Heb geen orale seks

Heb je vaak last van een koortslip, dan kun je eventueel antivirale tabletten voorgeschreven krijgen, zoals valaciclovir of aciclovir. Overleg met je huisarts over de mogelijkheden.

Prognose

Koortsuitslag komt bij veel mensen weleens voor. Het is niet ernstig en geneest meestal vanzelf, maar het is wél heel besmettelijk. De bovenstaande richtlijnen helpen besmetting voorkomen. Heb je het eenmaal het herpes simplex virus in je lichaam, dan kun je steeds weer een koortslip krijgen. Dit kun je voorkomen door gezond te leven en je weerstand sterk te houden.