Lymfeklierkanker: (non-)hodgkinlymfoom

Wat is lymfeklierkanker?

Lymfeklierkanker is een vorm van kanker die in het lymfestelsel ontstaat. Het lymfestelsel is een uitgebreid netwerk van vaten, dat door heel ons lichaam loopt. Via lymfevocht transporteert het afvalstoffen vanuit de weefsels naar de bloedbaan. Deze worden vervolgens via de lever en nieren uitgescheiden.

Daar waar meerdere lymfevaten elkaar kruisen liggen de lymfeklieren, bijvoorbeeld in de nek, de oksels en de liezen. Lymfeklieren spelen een belangrijke rol in het zuiveren van ons lichaam en ons afweersysteem: ze bevatten filterweefsel en een groot aantal lymfocyten, een specifiek soort witte bloedcellen. Deze cellen maken ziektekiemen, zoals bacteriën en virussen, onschadelijk.

Hoe ontstaat lymfeklierkanker?

Als lymfocyten zich abnormaal gaan ontwikkelen en gaan woekeren ontstaat lymfeklierkanker. Deze kwaadaardige lymfocyten (maligne lymfomen) functioneren niet goed meer. Hierdoor vermindert de afweer tegen ziektekiemen en word je vatbaar voor infecties.

Meestal begint lymfeklierkanker in de lymfeklieren of in het beenmerg. Via het lymfevocht en de bloedbaan kunnen lymfomen zich ook verspreiden naar andere plekken in het lymfestelsel en zich nestelen in andere organen, waaronder de milt, lever, hersenen en/of longen.

Hoe vaak komt het voor?

Elk jaar krijgen circa 2850 Nederlanders de diagnose lymfeklierkanker. In ongeveer 15 procent van de gevallen gaat het om hodgkinlymfoom (HL). Dit zijn zo’n 350 mensen. Meestal zijn zij tussen de 18 en 35 jaar of ouder dan 50 jaar. HL komt 1,5 keer vaker bij mannen voor dan bij vrouwen.

Ruwweg 85 procent van de kwaadaardige lymfomen zijn non-hodgkinlymfomen (NHL). Het treft ongeveer 2500 mensen, met name ouderen met een gemiddelde leeftijd van 60-65 jaar. NHL komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.

Hodgkin,- of non-Hodgkin?

Een belangrijk verschil tussen deze twee hoofdvormen van lymfeklierkanker is in welke type lymfocyt de ziekte ontstaat. Er bestaan vier soorten. Bij HL gebeurt dit in één specifieke cel. Deze zijn abnormaal groot. Ze worden ‘Reed-Sternberg’ cellen genoemd.

Bij NHL worden geen Reed-Sternberg cellen aangetroffen. Bovendien kunnen verschillende typen lymfocyten ontsporen. Er bestaan dan ook meer dan 30 soorten NHL. Ieder soort lymfoom heeft een ander ziekteverloop en reageert anders op behandeling. De prognose bij HL is veel gunstiger dan bij NHL.

Oorzaak en risicofactoren

Het is nog steeds onduidelijk hoe lymfeklierkanker precies ontstaat. Het is wel bekend dat er verschillende risicofactoren zijn. Zo is de kans op lymfeklierkanker groter bij mensen met een langdurig verminderde weerstand, zoals bij aidspatiënten of bij gebruik van medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken, bijvoorbeeld na een transplantatie. Verder lijken bepaalde virusinfecties van invloed te zijn, zoals het Epstein-Barr-virus, dat ook de ziekte van Pfeiffer veroorzaakt.

Wat zijn de symptomen?

Het eerste symptoom van lymfeklierkanker is meestal een pijnloze, blijvende zwelling van de lymfeklieren in de liezen, oksels en/of hals. Daarnaast geeft de ziekte vaak vage, algemene klachten, zoals onverklaarbare vermoeidheid en flink gewichtsverlies of koortsaanvallen en nachtzweten.

Andere mogelijke verschijnselen zijn ondermeer afhankelijk van de locatie waar een lymfoom is ontstaan, bijvoorbeeld:

• Kortademigheid (bij een groot lymfoom tussen de longen).
• Maag,- of buikpijn (bij lymfeklierkanker in de maag, milt of darmen).
• Verwardheid (bij lymfeklierkanker in de hersenen).

Het is echter ook mogelijk dat lymfeklierkanker geen klachten geeft.

Diagnose

Ga naar de huisarts als je klachten hebt die bij lymfeklierkanker horen. Op de praktijk word je dan eerst lichamelijk onderzocht. Als de huisarts je vermoeden deelt, volgt bloedonderzoek. Dit kan uitwijzen dat nader onderzoek nodig is.

Om lymfeklierkanker te kunnen vaststellen is een biopsie van een lymfeklier nodig. Bij dit onderzoek wordt een stukje weefsel van een verdachte lymfeklier of de hele lymfeklier verwijderd en onderzocht. Andere mogelijke onderzoeken zijn onder andere:

• röntgenonderzoek
• KNO-onderzoek
• PET-CT scan. Met dit onderzoek kan worden vastgesteld waar de lymfeklierkanker zit en hoe ver de ziekte zich heeft uitgebreid.

De behandeling van lymfeklierkanker

De behandeling van lymfeklierkanker kan gericht zijn op genezing, maar ook op het afremmen van de ziekte en het verminderen van de klachten. Welke van de onderstaande behandelvormen mogelijk zijn, hoe lang de behandeling duurt en wat de kans op genezing is, hangt af van het type lymfoom, waar deze begonnen is, het stadium waarin de ziekte verkeert en de conditie van de patiënt.

• Chemotherapie. Bij deze behandelvorm krijg je geneesmiddelen toegediend die de groei van kankercellen verhinderen of de cellen vernietigen.
• Bestraling (radiotherapie). Ioniserende stralen vernietigen de kankercellen.
• Imuuntherapie. Deze relatief nieuwe behandelmethode zorgt er met medicijnen voor dat het eigen afweersysteem de kankercellen beter kan vernietigen. Er bestaan grofweg vier soorten immuuntherapie. Of immuuntherapie kan worden toegepast en zo ja, welke soort, is van verschillende factoren afhankelijk. De berichten over deze behandelvorm zijn veelbelovend.
• Stamceltransplantatie. Bij stamceltransplantatie krijgt de patiënt via een infuus stamcellen van zichzelf of van een donor toegediend. Stamcellen zijn cellen die zich kunnen ontwikkelen tot cellen die het lichaam nodig heeft om beschadigde cellen te repareren. Dit is nodig wanneer gezond beenmerg door chemotherapie vernietigd is, waardoor er geen gezonde stamcellen meer zijn.
• Pijnbestrijding.

Prognose

Chemotherapie geeft tegenwoordig erg goede resultaten bij HL. De kans om te genezen of langdurig te overleven is meer dan 80 procent bij een langzaam groeiend lymfoom dat in een beginstadium ontdekt is.

NHL wordt erg vaak behandeld met immuun-chemotherapie, een combinatie van chemotherapie en immuuntherapie. De kans om van NHL te genezen, is kleiner dan bij HL. Zo is bij een langzaam groeiende vorm van NHL in stadium I en II de kans op genezing 50-60 procent. Meestal wordt de aandoening echter pas in een later stadium ontdekt. Met behandeling kunnen de lymfomen meestal goed worden teruggedrongen, maar in de regel komt de ziekte na verloop van tijd weer terug. Meer dan de helft van alle NH-lymfomen is agressief. De kans om langdurig te overleven varieert sterk. Deze ligt tussen de 20 tot meer dan 80 procent. Bij een uitgebreid agressief lymfoom is de levensverwachting slecht.