Helpt cannabis echt tegen pijn en misselijkheid?

Echt hard bewijs is er niet, zegt neuroloog Emile Keuter, werkzaam bij de Isala-ziekenhuizen. "De aannames over cannabis zijn grotendeels gebaseerd op onderzoeken die niet betrouwbaar genoeg zijn. De effecten zijn het best aangetoond bij chronische pijn en spasticiteit, maar in het algemeen is cannabis nog bij te weinig mensen onderzocht."

Deze neuroloog is niet de enige arts met twijfels over medicinaal gebruik van cannabis. In artsenvakblad Medisch Contact kwamen andere neurologen tot de conclusie dat de werking niet bewezen is bij de ziekte van Parkinson. Intussen verstrekten apotheken 45.000 keer cannabis op recept in 2016. Daarnaast zijn er mensen die cannabis als medicijn kopen bij een drogist, een coffeeshop of online. Hoeveel mensen dat doen is niet bekend. Cannabis wordt sinds 1 januari 2017 meestal niet meer vergoed door de zorgverzekering.

79 onderzoeken

In 2015 zijn de reeds bestaande cannabisonderzoeken grondig geanalyseerd. Deze analyse werd gepubliceerd in de het gerenommeerde tijdschrift Journal of the American Medical Association. De Nederlander Jos Kleijnen, hoogleraar systematisch literatuuronderzoek in de gezondheidszorg aan de Universiteit Maastricht, werkte eraan mee. Samen met collega’s analyseerde hij 79 cannabisonderzoeken. Conclusie: dat cannabis werkt tegen chronische pijn en spasticiteit is redelijk goed aangetoond, maar dat cannabis werkt tegen misselijkheid door chemotherapie en slaapproblemen is helaas minder goed bewezen. Voor andere effecten is onvoldoende bewijs gevonden.

Prof. Kleijnen vindt dat grondiger onderzoek naar cannabis nodig is. "Er zijn relatief weinig betrouwbare studies gedaan. De studies die we wel hebben, zijn bij een klein aantal mensen gedaan." Toch vindt Kleijnen dat patiënten in overleg met hun arts cannabis kunnen overwegen wanneer bestaande medicijnen niet of te weinig helpen. Emile Keuter concludeert uit de grote analyse dat het verstandig is om cannabis nog niet voor te schrijven. Zijn voornaamste argument: het merendeel van de onderzoeken was te rooskleurig. De onderzoekers stelden bijvoorbeeld geen vragen aan de patiënten die vroegtijdig waren gestopt met het cannabisproduct. Terwijl die mensen vaak juist negatief kunnen zijn over de werking. Keuter: "Misschien zijn die patiënten wel gestopt omdat het middel niet werkte."

Het is lastig om de effecten van cannabis te onderzoeken, benadrukt biochemicus Arno Hazekamp. Hij doet al sinds 2001 onderzoek naar cannabis. "Er zitten zoveel verschillende stoffen in cannabis. En de ene plant kan andere stoffen bevatten dan de andere plant. Je kunt wel de effecten van een specifieke stof onderzoeken. Maar ook dat is bij cannabis heel ingewikkeld en kost veel tijd en geld."

Bijwerkingen

Kleijnen en zijn collega’s keken ook naar de bijwerkingen van cannabis. Gemiddeld genomen meldden patiënten drie keer zoveel bijwerkingen bij cannabisproducten als bij placebo’s. Maar dat is niet uitzonderlijk. Kleijnen: "De meeste bijwerkingen van cannabis kunnen bestaande medicijnen ook geven. Zoals misselijkheid, duizeligheid, een droge mond en je minder goed kunnen oriënteren."

Het belangrijkste advies voor patiënten is volgens Kleijnen om samen met de arts uit te zoeken wat wel en niet werkt. "Als je veel chronische pijn hebt en andere medicijnen helpen onvoldoende, overleg dan met je arts of het een idee is om een paar weken een product met cannabis te proberen. Geef bij het volgende consult duidelijk aan wat je hebt ervaren aan werking en bijwerkingen."

Hartverscheurend

Neuroloog Keuter blijft zijn twijfels houden over het medisch gebruik van cannabis. "Patiënt en arts moeten precies weten wat een middel kan doen en hoe het middel gebruikt moet worden. Stel dat een bijwerking toch niet voldoende in kaart is gebracht en patiënten worden nog zieker, wat dan? Als je veilige zorg wilt, heb je eerst beter bewijs nodig." Keuter zou het wel fantastisch vinden als van stoffen in cannabis betrouwbare medicijnen gemaakt kunnen worden. "Ik weet hoe moeilijk bijvoorbeeld zenuwpijn te behandelen is. Het is hartverscheurend wat sommige patiënten meemaken. Ik zou ze maar wat graag meer kunnen bieden. Een patiënt vertelde me dat hij dankzij een paar druppels cannabisolie eindelijk weer kan inslapen. Dus kom maar op met die nieuwe onderzoeken."

Kooptips

Biochemicus en cannabisonderzoeker dr. Arno Hazekamp geeft tips over het kopen van een cannabisproduct:

• Kijk uit voor nep. In middelen met cannabis die online verkrijgbaar zijn, zit lang niet altijd wat het etiket belooft. Hazekamp onderzocht flesjes die gebruikers van cannabis hem opstuurden. "Ruim de helft was anders samengesteld dan op het etiket stond. Zeven flesjes bleken slaolie met een kleurtje. Verder kunnen in niet goed gecontroleerde cannabis zware metalen en schimmels zitten. En die kun je niet ruiken of proeven."
• Op de website van het Bureau Medicinale Cannabis is een brochure te downloaden over de medische effecten van cannabis.
• De cannabis die je koopt bij de gewone apotheek wordt getest door onafhankelijke laboratoria. Daar zorgt het Bureau voor Medicinale Cannabis (BMC) voor, een bureau van de overheid dat verantwoordelijk is voor de productie van de cannabis in de apotheek. Een ander voordeel van de apotheek-cannabis is dat de samenstelling altijd gelijk is. Je krijgt dus steeds dezelfde concentratie aan actieve stoffen binnen. De arts schrijft hiervoor een recept uit. Je kunt van deze gedroogde cannabisbloemen theezetten (1 gram voor 1 liter thee) of de cannabis verwarmen en de damp inhaleren. Daar is een vernevelaar of verdampingsapparaat voor nodig.
• Zelf telen kan ook. Maximaal vijf planten zelf telen wordt in Nederland gedoogd. Maar dan weet je niet zeker hoe sterk de zelfgekweekte producten uitpakken.
• Liever olie? De Transvaal Apotheek in Den Haag levert verschillende soorten cannabisolie die gemaakt zijn van de producten van het Bureau Medicinale Cannabis. Deze Haagse apotheek kan de olie doorsturen naar je eigen apotheek. Deze oliën zijn alleen verkrijgbaar met een recept. Bij cannabisolie moet je een paar druppels onder je tong doen. Niet meteen doorslikken, maar langzaam laten inwerken.
• Bij drogisten zijn verschillende soorten cannabisolie te koop, en dat kan ook een goede (en voordelige) keus zijn. Voor deze middelen is geen recept nodig.