Kijk eens goed naar je oren

Een goed verstaander heeft aan een half woord genoeg. Maar wie niet goed hoort en inderdaad maar een half woord opvangt, moet veel moeite doen om te snappen wat er wordt gezegd. “Nu zijn mensen daar best heel handig in”, zegt prof. Wouter Dreschler, hoogleraar audiologie in het AMC in Amsterdam. “De hersens vullen namelijk de gaten in; je bedenkt voortdurend wat de meest logische inhoud zal zijn.”

Maar dat is niet zonder gevolgen, weet Dreschler. “Dat gaten vullen kost veel energie. Zéker als je niet door hebt dat je niet meer zo goed hoort.”Wie weet dat z’n oren niet meer tiptop zijn, zoekt als hij iets moet bespreken met een collega een rustige kamer op met weinig nagalm. Maar weet je dat niet, dan kom je niet op het idee om maatregelen te nemen. En dan ben je aan het eind van de dag doodop, heb je barstende koppijn of slaapproblemen. “Een niet-onderkend gehoorprobleem kan allerlei klachten geven die je ook van te veel stress kunt krijgen”, zegt Dreschler.

[ITEMADVERTORIAL]

Verborgen gehoorverlies

Dat ze zich zo moe voelen of andere klachten hebben, wijten mensen aan hun leeftijd, of aan het moderne leven dat steeds hectischer wordt, of aan de steeds slechtere akoestiek van gebouwen. Leraren hebben het over “de jeugd die zo rumoerig wordt”, vertelt Dreschler. “Zelfs als mensen voor een onderzoek op onze afdeling komen en er dus op voorbereid zijn dat hun gehoor mogelijk een probleem heeft, blijven ze vaak ontkennen. Mensen zijn soms echt stomverbaasd als ik ze met de resultaten van hun gehoortest confronteer. Maar als ze dan zien hoe groot de gehoorschade is, kunnen ze er niet meer omheen. Dat kan heel confronterend zijn, ja. Zeker bij musici. Hun wereld stort in als ze verschillende tonen onvoldoende van elkaar kunnen onderscheiden.”

Maar hoe kun je een gehoorprobleem nou niet onderkennen? Als je vanwege een verkoudheid tijdelijk niet goed hoort, merk je dat toch ook meteen? “Gehoorverlies gaat meestal heel geleidelijk”, verduidelijkt Dreschler. “Vanaf het dertigste jaar gaat het gehoor achteruit, bij de een sneller dan bij de ander. Mensen wennen eraan, zeker doordat de hersenen zelf de manco’s invullen.” Hoeveel mensen gehoorverlies hebben zonder het te weten, is niet precies bekend. Dreschler: “Uit onderzoek van ruim twintig jaar geleden blijkt dat destijds meer dan 80.000 personen tussen 55 en 65 jaar onwetend waren van een lichte vorm van slechthorendheid.

Door het toenemende probleem van lawaaislechthorendheid (waarbij het gehoor beschadigd raakt door te veel lawaai) en de groei van de bevolking zullen het er nu nog veel meer zijn. En ik durf de stelling wel aan dat er heel wat verborgen gehoorverlies schuilgaat achter de cijfers van mensen die vervroegd stoppen met werken vanwege een burn-out. Omdat ze zelf niet weten dat er iets aan hun gehoor mankeert en de bedrijfsarts er ook geen oog voor heeft.”

Gevaarlijke beroepen

Als mensen al voor hun 60ste last krijgen van gehoorverlies, komt dat vaak doordat ze in een lawaaierige omgeving werken. Blijvende gehoorbeschadiging als gevolg van langdurige blootstelling aan geluid is zelfs een van de meest gemelde beroepsziekten in Nederland, meldt het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. Niet alleen bouwvakkers, wegwerkers en musici staan tijdens hun werk bloot aan geluiden die als onveilig worden beschouwd: gemiddeld meer dan 80 decibel. 

De lijst ‘gevaarlijke beroepen’ is langer. Vrachtwagenchauffeurs bijvoorbeeld hebben nogal eens last van eenzijdige gehoorschade – aan de kant van het open raampje. Motorrijders van de politie hebben het zwaar te verduren en treinmachinisten ook. ‘Levend geluid’ zorgt voor problemen bij badmeesters, die geplaagd worden door de nagalm, en bij medewerkers van de prikpoli op het consultatiebureau – na de prik krijst het kind op schoot recht hun oor in. En dat een beetje varken met gemak minstens 100 decibel produceert, weten varkensfokkers maar al te goed. Paradoxaal genoeg hebben veel van deze mensen hun gehoor juist nodig om goed te kunnen functioneren. Wat is een musicus nog waard als hij geen noten meer van elkaar kan onderscheiden? Hoe veilig is een bestuurder van een vorkheftruck die niet kan inschatten van welke kant zijn collega komt aangereden? De ARBO-wet moet al deze beroepsgroepen bescherming bieden, maar die wordt blijkbaar niet altijd goed nageleefd.

Functioneringsproblemen

Niet altijd wordt gehoorschade veroorzaakt door te veel lawaai. Het kan ‘zomaar’ opduiken en soms blijken mensen die rond hun 40ste last krijgen van gehoorverlies erfelijk belast te zijn. Wat de oorzaak ook moge zijn, werken en slechthorendheid gaan zelden goed samen. Sommige mensen kunnen al bij een heel gering gehoorverlies functioneringsproblemen krijgen. “Dominees, pastors en psychiaters bijvoorbeeld”, zegt Dreschler, “kunnen het zich niet permitteren om – nadat een gesprekspartner een ontboezeming doet – te moeten vragen: ‘Sorry, wat zeg je?’ Maar eigenlijk is gehoorverlies voor iedereen lastig. Er is haast geen beroep of sociale situatie waarbij je niet hoeft te praten en luisteren.” 

Wennen aan een hoortoestel

Toch wachten mensen vaak lang voordat ze zich een hoortoestel laten aanmeten. Bijna 80 procent van de mensen die eraan toe zijn, stelt de aanschaf minstens een jaar uit. En dan zijn er ook nog mensen die er helemaal niet aan willen. Gemiddeld zijn zij al zeven jaar slechthorend voordat de stap naar een hoortoestel wordt gezet, zo blijkt uit een onderzoek van TNS NIPO in opdracht van de Nationale Hoorstichting.

"Jammer", zegt Dreschler. "Hoe eerder je begint met een hoortoestel, hoe beter je daarmee uit de voeten kunt op het moment dat het echt niet meer anders kan. Het is belangrijk dat de gehoorzenuw, die geluid vanuit het oor vertaalt naar de hersenen, geprikkeld blijft. Krijgt die zenuw telang geen impulsen, dan kun je niet meer goed wennen aan een hoortoestel." Dreschler raadt mensen dan ook aan hun gehoor te laten testen als ze vermoeden dat ze minder goed horen. "Een klein en licht hoortoestel kan in dat stadium goed helpen. Waarmee ik niet gezegd wil hebben dat we alle gehoorproblemen kunnen verhelpen. Hoe geavanceerd de moderne hoortoestellen ook zijn, voor sommige situaties, zeker in het werk, is er nog altijd geen goede oplossing."

Oorsuizen: één op de tien heeft er last van

Een schrille fluittoon, voortdurend gepiep, gerammel of geknetter: mensen die last hebben van oorsuizen, horen geluiden die niet van buitenaf komen. “Oorsuizen, of tinnitus, is een volstrekt natuurlijk fenomeen,” zegt Niek Versfeld, audioloog in het AMC in Amsterdam. “Het oor zelf produceert geluid. Sommige mensen horen die geluiden veel harder dan anderen. De oorzaak daarvan is meestal niet aan te wijzen.” Soms is er wel een duidelijke verklaring, zoals langdurige blootstelling aan lawaai, een verstopte gehoorgang of oorontsteking. Of het is een bijverschijnsel van een andere aandoening, zoals hoge bloeddruk of ouderdomsslechthorendheid.

Naar schatting één op de tien Nederlanders heeft er dagelijks in meerdere of mindere mate last van. De klachten beginnen meestal tussen het 45ste en 60ste jaar. Een oorarts of audioloog kan meten hoe hard de geluiden in het oor zijn en met u meedenken over een behandeling.