Als je minder of helemaal niet meer kunt horen

Wat is doofheid?

In principe betekent doofheid dat iemand helemaal niet meer kan horen. Dit kan aangeboren zijn (bijvoorbeeld bij doofstomme mensen), later ontstaan en blijvend zijn, of plotseling optreden en tijdelijk zijn. In het laatste geval spreekt men van plotselinge doofheid. In dit artikel bespreken we ook gehoorverlies dat leidt tot hardhorendheid, waarbij je gehoor verminderd is. Doofheid en gehoorverlies samen worden wel aangeduid met de medische term surditas.

Niet of slecht kunnen horen kan veel verschillende oorzaken hebben. Bij sommige mensen gaat het om een aangeboren afwijking of een erfelijke aandoening die doofheid veroorzaakt. Plotselinge doofheid kan ook andere oorzaken hebben, zoals het gebruik van bepaalde medicijnen, hoofdletsel, grote druk op je trommelvliezen, virussen en infecties. Hardhorendheid kan veroorzaakt worden door ouderdom, een geblokkeerde gehoorgang, bijvoorbeeld door een prop oorsmeer, maar ook door ontstekingen, gehoorbeschadiging door ongelukken of door (langdurige) blootstelling aan heel hard geluid.

Doofheid en hardhorendheid zijn niet levensbedreigend en meestal niet pijnlijk, maar wel heel hinderlijk. Ze kunnen de kwaliteit van je leven behoorlijk negatief beïnvloeden, omdat de relatie met je omgeving erdoor gehinderd wordt. Je kunt minder goed deelnemen aan bijvoorbeeld gesprekken en sociale bijeenkomsten, maar ook bijvoorbeeld aan het verkeer. Of en hoe doofheid en hardhorendheid behandeld kunnen worden, hangt af van de oorzaak en ernst ervan. Soms is de oorzaak niet bekend en gaat het vanzelf over, soms kan de huisarts(assistent) helpen door bijvoorbeeld je oor uit te spuiten. Voor sommige mensen kan een gehoorapparaat of een gehooroperatie uitkomst bieden. Maar soms is doofheid niet te verhelpen en kun je hulp krijgen om ermee te leren leven.

Oorzaken van doofheid en hardhorendheid

Doofheid en hardhorendheid kunnen veel verschillende oorzaken hebben. De belangrijkste zijn:

• ouderdom
• erfelijke aanleg
• aangeboren afwijkingen
• letsel aan het hoofd
• grote druk op het trommelvlies
• scheurtje in het trommelvlies
• gehoorbeschadiging door harde geluiden
• verstopping van de gehoorgang
• verkoudheid
• verkalking
• ontstekingen, virussen in het oor
• gebruik van bepaalde medicatie

Symptomen doofheid en hardhorendheid

Het belangrijkste symptoom van doofheid en hardhorendheid is een vermindering in je vermogen om te horen. Dit kan aangeboren zijn, geleidelijk ontstaan en plotseling optreden. De mate van gehoorverlies verschilt ook sterk per persoon. Bij sommige mensen is het compleet, bij anderen is er sprake van een gehoorverlies van licht gehoorverlies van zo'n 16 tot 40 decibel. Daartussen zitten nog heel veel gradaties van doofheid en slechthorendheid.

Behalve van gehoorverlies, kun je ook last hebben van:

• bijgeluiden in uw oor, zoals brommen, piepen of suizen
• moeite hebben om de bron van geluid te lokaliseren
• overgevoeligheid voor harde geluiden
• vermoeidheid, stress en irritatie

Bij langdurige doofheid of slechthorendheid kun je ook last krijgen van somberheid, angstgevoelens of onzekerheid, omdat het moeilijker is om deel te nemen aan bijvoorbeeld sociale bijeenkomsten. Ben je plotseling doof geworden aan één oor of beide oren, neem dan meteen contact op met je huisarts. Snel behandeld worden kan cruciaal zijn bij het verhelpen van plotselinge doofheid.

Hoe wordt de diagnose van doofheid gesteld?

Er zijn verschillende manieren om doofheid en hardhorendheid vast te stellen. Zo kun je een gehoortest doen bij een audiciën, KNO-arts of een audiologisch centrum.

Risicofactoren/-groepen

Ouderen zijn de belangrijkste risicogroep voor doofheid en hardhorendheid. Gehoorverlies is een natuurlijk onderdeel van het ouder worden en treedt bij heel veel mensen op. Er zijn ook families waarbij doofheid en hardhorendheid steeds bij enkele mensen in een generatie optreden en waarbij erfelijke aanleg een rol speelt. Er zijn verschillende erfelijke syndromen die kunnen zorgen voor doofheid of hardhorendheid. Daarnaast komen doofheid en hardhorendheid vaker voor bij mensen met een verstandelijke beperking of het syndroom van Down.

Tot de risicofactoren voor doofheid en hardhorendheid behoren:

• (langdurige) blootstelling aan harde geluiden
• verkeerd reinigen van de gehoorgang
• letsel aan het hoofd of trommelvlies
• duiken of andere activiteiten waarbij de druk op je trommelvlies opeens verandert
• het nemen van bepaalde medicijnen, zoals antibiotica of antimalariamiddelen (zeldzaam)

Roken en de ziekte diabetes mellitus zouden ook de kans op hardhorendheid kunnen vergroten.

Behandeling van doofheid en hardhorendheid

De oorzaak van (plotselinge) doofheid en hardhorendheid is niet altijd makkelijk te vinden. Soms gaat het om een tijdelijk verschijnsel, dat ook vanzelf weer overgaat. Behandeling is dan niet nodig. Bij oorzaken zoals verstopping, ontstekingen en virussen kan de huisarts(assistent) soms helpen; bijvoorbeeld door je oor uit te spuiten of bepaalde geneesmiddelen voor te schrijven. Zijn geneesmiddelen juist de oorzaak van je doofheid (dit komt zelden voor), dan kun je het gebruik ervan misschien in overleg aanpassen.

Bij hardhorendheid door ouderdom of sommige andere oorzaken kan de audicien uitkomst bieden; dit is een specialist die je gehoor kan testen en je een gehoorapparaat kan aanmeten. Mensen boven de 67 kunnen hier zonder verwijzing naartoe. Daarnaast kun je andere hulpmiddelen krijgen om je dagelijks leven te vergemakkelijken, zoals een telefoon met versterker of een wek- en waarschuwingssysteem. Anderen kunnen het beste eerst advies inwinnen van de huisarts. Deze kan je eventueel eerst doorverwijzen naar een KNO-arts of een audiologisch centrum, waar meer expertise in huis is. Behalve reguliere gehoorapparaten zijn er ook implanteerbare gehoortoestellen.

In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij verkalking van de gehoorbeentjes of hoofdletsel, kan een operatie je gehoorproblemen verhelpen of verminderen. Er zijn ook vormen van doofheid en hardhorendheid die niet verholpen kunnen worden. Dit is niet altijd makkelijk te accepteren en zal ook veel aanpassingsvermogen van je vragen. Gelukkig kun je hulp krijgen in het leren leven met doofheid en hardhorendheid.

Prognose

Doofheid en hardhorendheid kunnen veel verschillende oorzaken hebben, maar soms blijft de oorzaak ook onbekend. Je gehoorproblemen kunnen soms vanzelf weer overgaan, of makkelijk behandeld worden door de huisarts. Soms kunnen gehoorapparaten of andere hulpmiddelen uitkomst bieden, of een operatie. Het komt ook voor dat er geen oplossing voor handen is. Dan is het belangrijk dat je de juiste hulp krijgt om er mee te kunnen leren leven.