9 vragen over tinnitus aan de kno-arts

Ongeveer 12 tot 15 procent van alle Nederlanders heeft last van oorsuizen. De medische naam daarvoor is tinnitus aurium (kortweg: tinnitus), naar de Latijnse woorden ‘tinnire’ (dat bellen of rinkelen betekent) en ‘aures’ (oren). Tinnitus aurium betekent dus letterlijk: het bellen of rinkelen van de oren. De piek van mensen die zich met tinnitus bij een arts melden zit in de leeftijdsgroep van 45 tot 75 jaar, waarbij het gaat om evenveel mannen als vrouwen. En er komen steeds meer tinnituspatiënten bij.

1. Wat is tinnitus?

“Iemand met tinnitus hoort een geluid in het hoofd dat niet van buiten komt. Het kan gaan om allerlei ­geluiden: ruisen, fluiten, suizen, brommen of piepen. Sommige mensen horen dit voortdurend, bij anderen variëren volume en aanwezigheid. We onderscheiden twee vormen, waarvan subjectieve tinnitus de meest voorkomende is. In dat geval ben jij de enige die het kan horen; het geluid wordt gemaakt in je brein. Het is fantoomgeluid. De tweede vorm is objectief ­oorsuizen. Bij deze vorm is het geluid meetbaar door de kno-arts. Een hoge bloeddruk kan bijvoorbeeld een kloppend of tikkend geluid veroorzaken. Ook spier­spasmen of (kaak)gewrichten kunnen geluid afgeven.”

2. Hoe ontstaat zo’n brom, piep of ruis?

“Veruit de belangrijkste oorzaak van tinnitus is ­gehoorverlies, gerelateerd aan leeftijd of als gevolg van lawaaischade. Zo’n acht van de tien mensen met tinnitus heeft gehoorverlies. Maar ook afwijkingen aan het gehoororgaan of de hersenen kunnen een rol spelen. Verder komt het voor als bijverschijnsel van andere aandoeningen of ontstaat het als bijwerking van bepaalde medicijnen of door stress. En soms is het veroorzaakt door een ophoping van oorsmeer.”

3. Wat is het verband tussen gehoorverlies en tinnitus?

“Gehoorverlies is wel een risicofactor voor tinnitus. Het oorsuizen kan al optreden bij een klein gehoor­verlies. Een verminderd gehoor zorgt voor minder ­zenuwprikkels via de gehoorzenuw naar de hersenen. Met deze verandering kan er overmatige activiteit in delen van de hersenen ontstaan, met tinnitus tot ­gevolg. Dit gehoorverlies kan met het toenemen van de leeftijd ontstaan door slijtage van de zintuigcellen in het binnenoor, waarbij als eerste de hoge tonen steeds slechter worden waargenomen. Ongeveer de helft van de mensen boven de 70 heeft last van gehoorverlies. We schatten dat zo’n driekwart van hen in meer of mindere mate last heeft van tinnitus.”

4. Welke klachten ervaren zij?

“Het is belangrijk om te weten dat zo’n 25 procent van de mensen helemaal geen last heeft van de tinnitus. Ze horen het alleen als ze eraan denken en kunnen er prima mee leven. Daarentegen heeft een kwart er ook redelijke tot grote last van. Ze slapen bijvoorbeeld slechter omdat ze er wakker van worden, of het geluid zit hun concentratie in de weg. Een gespannen nek of kaken komt voor, net zoals hoofdpijn en ­vermoeidheid. Wat vaak onderschat wordt, zijn de ­effecten van tinnitus in het sociale verkeer: het ­geluid kan het verstaan van andere mensen in de weg zitten. In een zwembad, waar geluid weerkaatst, hebben ze extra last. Dat geeft stress, wat de tinnitus vaak weer verergert. Soms tot een punt dat ze sociale activiteiten gaan mijden. Mensen ­ontwikkelen zelfs angst- en depressieklachten. Sommigen zijn echt ten einde raad.”

Zo’n 25 procent van de mensen heeft helemaal geen last van het oorsuizen

5. Is er iets tegen te doen?

“Er zijn geen medicijnen tegen tinnitus; wel oplossingen voor de klachten die eruit voortkomen. Maar de eerste stap is onderzoek. Hoe ontstaat het oorsuizen? Is er een fysieke oorzaak, zoals een prop oorsmeer, dan kunnen we dat aanpakken. Als de tinnitus een bijwerking is van medicatie, dan kan die misschien aangepast worden. Als spierspanning in nek en kaak de oorzaak is – dat noemen we somatosensore tinnitus – dan kan fysiotherapie helpen. Zo kunnen we bij een klein percentage het probleem wegnemen of verminderen. Verder brengen we het gehoor in kaart. Soms zijn er gehoorverbeterende opties die tevens ­helpen tegen tinnitus. Een hoorapparaat is over het algemeen een goed hulpmiddel om het oorsuizen te overstemmen. We kunnen mensen dus helaas nog niet genezen, maar we kunnen ze wél handvatten ­geven om er beter mee om te gaan. Zo bieden we vaak cognitieve gedragstherapie (cgt) aan. Dit is ­bewezen effectief om klachten te verminderen. ­Momenteel doen we wetenschappelijk onderzoek om afgeleide therapievormen, zoals mindfulness, verder uit te werken en te vergelijken.”

6. Hoe ziet zo’n gedragstherapie eruit?

“Omdat de impact van oorsuizen verschilt per ­persoon, is maatwerk in de behandeling nodig. De therapie is gericht op het leren omgaan met de klachten, zodat het oorsuizen beter beheersbaar en minder waarneembaar wordt. We kijken dus naar de mate van last, zoals tinnitus-gerelateerde depressieve klachten, angst, stress of slecht slapen. Die ­pakken we tijdens de gedragstherapie doelgericht aan met mind- en leefstijlveranderingen.” 

7. UMC Utrecht is ook een onderzoek gestart om te zien wat het effect is van een cochleair implantaat. 

“Dat klopt. We denken dat zo’n implantaat de moeite waard kan zijn voor een bepaalde groep mensen met een matig gehoorverlies en behoorlijke last van tinnitus. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat tinnitusklachten verminderden na cochleaire implantatie bij doven en slechthorenden. Wij onderzoeken nu of dit implantaat ook werkt tegen tinnitus bij een ­minder ernstig gehoorverlies. Maar zo’n implantaat is natuurlijk behoorlijk ingrijpend, dus dan wil je wel zeker weten of het ook echt werkt. Het is een grote ingreep, die maar voor een kleine groep geschikt zal zijn. Het onderzoek loopt nog.”

8. Kun je zelf iets doen om tinnitus te voorkomen?

“Een gezonde leefstijl draagt bij aan een kleiner risico op tinnitus. Hoe gezonder je ouder wordt, hoe beter. We weten dat emotionele stress – denk aan een scheiding of verhuizing – en fysieke stress door ­bijvoorbeeld een operatie, triggers kunnen zijn voor het ontstaan van tinnitus. En we weten ook dat ­mensen met een hoge bloeddruk, te hoog cholesterol of diabetes vaker tinnitus hebben. Hetzelfde geldt voor mensen die ooit een hart- of herseninfarct ­kregen. Gezond leven, niet roken en matig met ­alcohol: het helpt allemaal. En houd vooral je gehoor in de ­gaten. Het is heel belangrijk gehoorverlies vroegtijdig te ondervangen. Ik ben voor een jaarlijkse apk van het gehoor, misschien zelfs wel middels ­regelmatige gehoorscreening. Je gehoor laten testen is zo belangrijk. Een eerste stap is een online test, ­bijvoorbeeld via De Nationale Hoortest.”

Draag oordoppen niet alleen bij een concert, maar ook tijdens het klussen

9. En oordopjes?

“Absoluut. Er mag best meer aandacht komen voor gehoorbescherming. Let op het volume als je met oortjes in sport. En draag oordoppen. Die van de ­drogist doen al best veel. En als je voor comfort gaat, kun je ze op maat laten maken. Draag ze niet alleen bij een concert, maar ook bij klussen in en rond het huis. Een boormachine of elektrische heggenschaar maken te veel lawaai. Het beschermen van je gehoor is echt op iedere leeftijd de moeite waard.” 

Dr. Diane Smit is werkzaam in het UMC Utrecht en Wilhel­mina Kinderziekenhuis als ­kno-arts met aandachtsgebied otologie (oorheelkunde). Ze behandelt kinderen en ­volwassenen met ooraandoeningen zoals oorontstekingen, verworven en aangeboren ­oorafwijkingen, slechthorendheid en tinnitus. Daarnaast ­verricht ze wetenschappelijk onderzoek om het analyseren en ­behandelen van deze aandoeningen te verbeteren.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine juli/augustus 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.