Je hart in eigen hand

Roken

30 procent van de nieuwe gevallen van coronaire hartziekten (veroorzaakt door vernauwde kransslagaderen) en 19 procent van de nieuwe gevallen van beroerten zijn het gevolg van roken, volgens cijfers van de Nederlandse Hartstichting.

Vanaf 65 jaar hebben rokers bovendien een een- tot tweemaal grotere kans op sterfte aan een hartziekte. Het is echter nooit te laat om te stoppen: ook op oudere leeftijd neemt de kans op een hartinfarct of beroerte al een jaar na de laatste sigaret met 50 procent af. Stoppen met roken kan het ‘goede’ HDL-cholesterol (Hoge Dichtheid Lipoproteïne) met 15 tot 20 procent doen toenemen, vergelijkbaar met het effect van sommige van de beste medicijnen.

Verhoogde bloeddruk

Een derde van het aantal nieuwe gevallen van coronaire hartziekten en beroerten ontstaat volgens de Nederlandse Hartstichting door een verhoogde bloeddruk. En 40 tot 50 procent van de Nederlanders in de leeftijd van 35 tot 70 jaar hééft een verhoogde bloeddruk.

De bloeddruk is verhoogd bij een bovendruk die hoger of gelijk is aan 140 mmHg (millimeter kwik) en een onderdruk hoger of gelijk aan 90 mmHg. Heeft de dokter vastgesteld dat je een verhoogde bloeddruk hebt? Dan is het goed te beginnen je leefstijl aan te pakken: niet roken, gezond eten, meer bewegen, afvallen en matig alcohol gebruiken. Vooral veel groente en fruit zijn belangrijk, want daar zit kalium in en dat is belangrijk voor een gezonde bloeddruk. Er zijn ook producten die met kalium zijn verrijkt.

Overweeg je die te gebruiken maar slik je ook bloeddrukverlagende medicijnen of ben j nierpatiënt, overleg dan eerst met een arts, want dan zijn dergelijke producten niet geschikt. Gebruik verse voedingsmiddelen in plaats van de vaak veel te zoute kant-en-klaarmaaltijden, want zout is slecht voor de bloeddruk. Bij een verhoogde bloeddruk zijn soms ook medicijnen nodig om de bloeddruk te verlagen.

Verhoogd cholesterolgehalte

20 procent van de nieuwe gevallen van coronaire hartziekten wordt veroorzaakt door een verhoogd cholesterol, heeft de Nederlandse Hartstichting berekend. Wanneer u een totaal cholesterol hebt tussen de 5 en de 6,4 millimol per liter (mmol/l), dan is het cholesterol licht verhoogd, tussen de 6,5 en de 7,9 is dit verhoogd, en is het cholesterolgehalte hoger dan 8, dan is het sterk verhoogd.

Bij een te hoog cholesterolgehalte in het bloed is er vaak te veel van het ‘slechte’ LDL-cholesterol (Lage Dichtheid Lipoproteïne) in verhouding tot het ‘goede’ HDL-cholesterol (Hoge Dichtheid Lipoproteïne) dat de aderen juist schoonhoudt. Het ‘slechte’ LDL-cholesterol wordt als een van de belangrijkste oorzaken van het dichtslibben van de aders beschouwd.

Het klinkt misschien gek, maar een van de belangrijkste stappen om je cholesterol te verlagen is heel simpel: verzadigde vetten vervangen door onverzadigde. Van alle voedingsmiddelen zijn die met veel verzadigde vetten namelijk de grootste oorzaak van een te hoog cholesterolgehalte. Toch eet de volwassen Nederlander te veel verzadigd vet. Verzadigde vetten zitten in boter, harde margarine, chocolade, volle zuivel, volvette kaas, worst en vet vlees. Onverzadigde vetten zitten in zachte halvarine en margarine, avocado, plantaardige oliën, noten en vis.

Behalve een gezonde leefstijl van bewegen, niet roken en een gezond gewicht, kan het gebruik van producten met plantensterolen een verhoogd cholesterol verder verlagen. Wil je dit gaan gebruiken, overleg dat dan eerst met de huisarts indien je cholesterol verlagende medicijnen gebruikt. Overigens: voor gezinsleden die geen verhoogd cholesterol hebben, is er geen reden dergelijke producten ook te gebruiken. Zij kunnen door een gezonde voeding met veel onverzadigde vetten en weinig verzadigde vetten hun cholesterol gezond houden.

Wanneer leefmaatregelen onvoldoende effect hebben, zijn medicijnen nodig. Soms worden meteen medicijnen ingezet, bijvoorbeeld als het cholesterol ernstig is verhoogd of het verhoogd cholesterol een erfelijke kwestie is.

Overgewicht

Bij overgewicht verandert een aantal processen in het lichaam, waardoor het cholesterol- en bloedsuikergehalte en de bloeddruk stijgen. Vooral buikvet verhoogt het risico op hart- en vaatziekten.

Afvallen loont. Hoe groter het gewichtsverlies, des te groter de toename van het ‘goede’ HDL-cholesterol. En 10 kilo minder bij personen met overgewicht kan de bloeddruk met 5-20 mmHg verlagen. Een gezond gewicht voor je hart en vaten: een Body Mass Index (BMI) lager dan 25 en een middelomtrek van minder dan 102 centimeter (mannen) of 88 centimeter (vrouwen).

Te weinig beweging

Bij 16 procent van de nieuwe gevallen van coronaire hartziekten en bij bijna een kwart van de nieuwe gevallen van beroerten is te weinig bewegen de oorzaak, zegt de Nederlandse Hartstichting. Met dagelijks 30 minuten matig intensief bewegen valt echter al veel directe gezondheidswinst te behalen: hiermee kunt u het ‘goede’ HDL-cholesterol helpen stijgen. Ook de bloeddruk daalt door beweging.

Stress

Er zijn aanwijzingen dat mensen die sterk op stress reageren, een grotere kans hebben op een verhoogd LDL-gehalte. Vooral omdat zij vaak ongezond en onregelmatig leven. Compenseer stress daarom zoveel mogelijk met ontspanning.

Diabetes

Dezelfde risicofactoren voor hart- en vaatziekten verhogen ook de kans op diabetes type 2. En wie diabetes type 2 heeft, heeft een twee tot drie keer verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Alles wat het risico op hart- en vaatziekten verlaagt, kan echter ook het risico op diabetes type 2 verlagen, dus niet roken, gezond eten, een gezond gewicht en regelmatig bewegen.

Erfelijkheid

Wanneer hart- en vaatziekten vóór het zestigste levensjaar voorkomen bij een familielid (in de eerste graad), heb je een verhoogd risico. Een hoog cholesterolgehalte in het bloed kan bijvoorbeeld erfelijk bepaald zijn (familiaire hypercholesterolemie).

Erfelijkheid is een risicofactor waar natuurlijk weinig tegen valt te doen. Belangrijk is dat je het feit onder ogen ziet en het met de huisarts bespreekt. Maar net als bij alle andere risicofactoren geldt ook bij erfelijkheid: vroege opsporing, waar nodig medicijnen en goede leefregels verlagen de kans op hart- en vaatziekten!

Vrouwen & hun hart

Bij vrouwen zijn de symptomen van hart- en vaatziekten vaak anders dan voor mannen. Een beklemmende, drukkende pijn midden op de borst, die kan uitstralen naar armen en kaken, ongewone hevige vermoeidheid, duizeligheid, kortademigheid en ernstige slaapproblemen kunnen allemaal een symptoom zijn van een hartaandoening.

Mannen hebben vaker de traditionele symptomen, zoals pijn op de borst.
Vrouwen lopen meer kans aan een hartinfarct te overlijden dan mannen. Van de Europese vrouwen overlijdt 42 procent binnen een jaar na een hartinfarct, van de mannen 24 procent. Dat komt doordat artsen en de vrouwen zelf niet altijd de vrouwelijke symptomen herkennen en vrouwen daardoor later worden behandeld. Een andere oorzaak is dat vrouwen gemiddeld ouder worden dan mannen en hartziekten vaak op latere leeftijd ontstaan.

Mannen & hun hart

Mannen roken nog steeds veel meer dan vrouwen, ondanks het feit dat zij door de jaren heen steeds minder sigaretten zijn gaan opsteken. Volgens de nieuwste cijfers van het CBS rookt een op de drie mannen (31 procent) en bijna een op de vier vrouwen (23 procent). Daarnaast hebben mannen ook vaker een hoge bloeddruk.

Helaas voor het mannelijk geslacht: de meeste hartklachten ontstaan bij mannen ongeveer tien jaar eerder dan bij vrouwen. Tot de overgang zijn vrouwen namelijk nog beschermd door de vrouwelijke hormonen. De gemiddelde leeftijd van mannen bij opname in het ziekenhuis bij een hartinfarct is bijvoorbeeld 64 jaar, die van vrouwen 71 jaar.