Huisarts Iris de Vries: ‘De natuur in werkt soms beter dan medicatie’

Iris de Vries is een van die huisartsen die al regelmatig ‘natuur’ voorschrijft aan patiënten met leefstijlgerelateerde klachten als ­diabetes type 2 en obesitas. Maar wat houdt dat eigenlijk in als je ‘natuur’ voorgeschreven krijgt? “Nature-based therapy is in opkomst”, vertelt De Vries enthousiast. “Heel eenvoudig gezegd: mensen mogen veel meer de natuur in. Wandelen in de bossen, op de heide, in de duinen of langs het strand. Lekker naar buiten allemaal! Het kent zoveel positieve effecten op de gezondheid.”

Lagere bloeddruk

Die positieve effecten blijken uit verschillende onderzoeken van de afgelopen jaren. Onlangs publiceerde het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet een ­onderzoek naar het effect van natuur op de gezondheid. Dat bleek positief: dagelijks tien minuten ­wandelen in een bos of park deed de bloeddruk al verlagen. En dat niet alleen. Ook bij mentale klachten als moeheid, somberheid, stress en aandoeningen als diabetes type 2 en hart- en vaatziekten kan een regelmatig verblijf in de natuur helpen.Dit wil niet zeggen dat iedereen die bij De Vries op het spreekuur komt meteen het bos in wordt gestuurd. “Zeker niet. Als een patiënt bij me komt, kijk ik ­natuurlijk altijd eerst of een medische behandeling nodig is. Maar er zijn allerlei aandoeningen waarbij het maken van wandelingen in de natuur beter werkt dan medicatie. Dan schrijf ik natuur voor. Het kan ook zo zijn dat ik iemand zowel medicijnen als meer buiten bewegen voorschrijf. Dan zijn op de lange ­termijn de medicijnen misschien niet meer nodig. Dit resultaat heb ik bij meerdere diabetespatiënten in mijn praktijk gezien. En dat is natuurlijk fantastisch.”

Een sterk immuunsysteem

Naar het hoe en waarom de natuur zo gezond is, wordt ook veel onderzoek gedaan. Maar daarover is nog veel onbekend. Wel zijn er verschillende aan­wijzingen. Zo is in ieder geval duidelijk dat mensen door meer de natuur in te gaan, meer stappen zetten op een dag. En meer beweging is voor iedereen gezond, maar in de natuur bewegen heeft extra effect. “Dat ­extra effect zou onder andere kunnen samenhangen met zogeheten fytonciden. Dit zijn stoffen die bomen, struiken en planten afgeven. Deze chemische verbindingen beschermen bomen en planten tegen schimmels en insecten. Als mensen in het bos lopen, ademen ze deze in. Ze lijken te zorgen voor de activatie van ­zo­genoemde natural killer-cellen, afweercellen die ­belangrijk zijn voor een sterk immuunsysteem en die virussen en infecties bestrijden.”

Wat ook duidelijk is, is dat samen wandelen in de ­natuur bijdraagt aan het ervaren van sociale verbinding.­ En dat is eveneens een belangrijke factor als het om gezondheid gaat.

De natuur in werkt soms beter dan medicatie

Leefstijlpijlers

“Er zijn zoveel elementen die een rol spelen in dit ­verhaal”, legt De Vries uit. “Leefstijlverandering is ­namelijk veel meer dan alleen vaker gaan wandelen of gezonder gaan eten. Het is een combinatie van allerlei verschillende factoren bij elkaar. Wij noemen dat leefstijlpijlers. Deze pijlers zijn zichtbaar in het door ons ontwikkelde Leefstijlroer. Het Leefstijlroer geeft handvatten om de juiste koers te bepalen voor een gezonde leefstijl. Het laat zien dat de patiënt zelf aan het roer staat en kan bijsturen. De ene pijler heeft vaak effect op de andere pijler. Als je vaker in de natuur gaat wandelen,­ ervaar je meer rust. En kom je meer buiten, dan maak je door meer daglicht meer melatonine aan. Waarschijnlijk ga je hierdoor ook beter slapen. Maar komt dat nu doordat je meer beweegt en meer daglicht hebt gehad of door bijvoorbeeld het rustgevende effect van de natuurgeluiden, zoals de fluitende vogels of het geruis van de zee? Dat is nog niet eenduidig en lopend onderzoek zal ons daar veel meer over leren. Maar dat er veel positieve effecten zijn van de natuur in gaan is dus wel zeker.”

Inzetten op preventie

De Vries ziet veel goede resultaten. Zij en vele van de bijna tweeduizend leden van Vereniging Arts en Leefstijl zien veel mogelijkheden om regelmatig de natuur op ­recept voor te schrijven aan patiënten. Ze pleit er als voorzitter van die vereniging voor dat zorgverleners meer getraind worden in het toepassen van leefstijl­geneeskunde, het belang van natuur voor de gezondheid én dat de overheid veel meer in gaat zetten op het voorkomen van ziekten. Iedereen heeft volgens haar recht op een gezonde leefomgeving met eenvoudige toegang tot groen op loopafstand.

Op de vraag wat ze zou doen als ze minister van VWS was, antwoordt ze stellig: “Als ik minister was, zou ik vol inzetten op preventie binnen en buiten de zorg. We weten uit onderzoek dat dit veel oplevert, maar deze opbrengsten worden nu niet meegenomen in de Rijksbegroting. Dit moet veranderen en veel inzichtelijker worden gemaakt. Ik droom van een gezonder Nederland met een vitale bevolking, die minder zorg nodig heeft en minder medicatie. We hoeven gelukkig niet af te wachten en kunnen morgen al van start. Met kleine stapjes, want deze maken al een verschil en een wandeling in de natuur is een mooi begin!”

Iris de Vries is huisarts, leefstijl­arts en voorzitter van de Vereniging Arts en Leefstijl. Daarnaast is De Vries bestuurder bij de Bas van de Goor Foundation en lid van de ­landelijke coalitie Kansrijke Start. Als hui­­sarts past ze leefstijlgeneeskunde veelvuldig toe.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine juni 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.