Keelontsteking

Wat is een keelontsteking?

Bij een keelontsteking (pharyngitis of faryngitis) zijn je keelamandelen (tonsillen) en het slijmvlies van je keel ontstoken. Meestal wordt een keelontsteking veroorzaakt door een infectie met een virus. Bacteriën en schimmels kunnen ook een keelinfectie veroorzaken. Daarnaast kan je keel ontstoken zijn door andere oorzaken dan een infectie, zoals roken en schreeuwen.

Je keelamandelen (tonsillen) zitten achterin je keel, waar je ze kunt zien zitten. Ze spelen een belangrijke rol in je afweer tegen ziekteverwekkers. De keelamandelen houden virussen en bacteriën tegen die via je mond binnenkomen en maken ze onschadelijk. Als er veel van deze ziekteverwekkers tegelijk komen, kunnen de keelamandelen hun taak niet meer goed aan en raken ze ontstoken.

Er zijn twee vormen van keelontsteking: acute en chronische. Bij een acute keelontsteking door een infectie komen de symptomen, zoals keelpijn en moeite met slikken, plotseling opzetten. Acute keelontsteking verdwijnt vanzelf binnen een dag of tien. Bij een chronische keelontsteking houden de klachten langer aan en is het keelslijmvlies langdurig ontstoken. De oorzaak is meestal ook chronisch, zoals roken of overbelasting van de stem.

Oorzaken van keelontsteking

Meestal wordt een keelontsteking veroorzaakt door een infectie met een virus, zoals een verkoudheidsvirus (adenovirus of rhinovirus). Soms komt keelpijn door het Epstein-Barrvirus, dat de ziekte van Pfeiffer veroorzaakt. Een enkele keer is een infectie met een bacterie of schimmel de oorzaak van een keelontsteking. Ook seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) kunnen leiden tot een keelontsteking. Een keelontsteking door een infectie is besmettelijk. Meestal wordt het virus of de bacterie overgedragen via speeksel, tijdens niezen, hoesten of zoenen.

Een keelontsteking kan ook andere oorzaken dan een infectie hebben. Roken of meeroken kan de keel irriteren. Ook schreeuwen of verkeerd gebruik van je stem bij praten en zingen kan voor een keelontsteking zorgen. Meestal is de keel dan langdurig (chronisch) ontstoken. Deze vormen van keelontsteking zijn niet besmettelijk.

Symptomen

Het belangrijkste kenmerk van een keelontsteking is keelpijn, waardoor slikken, praten, eten en drinken moeilijk kunnen zijn. De keel is rood, soms met witte plekken of zichtbaar slijm. De lymfeklieren in de hals kunnen opgezet en pijnlijk zijn. Een keelontsteking gaat vaak samen met een verkoudheid. Ook kun je koorts hebben.

Bij jonge kinderen merk je niet vanzelf dat ze keelpijn hebben. Zij kunnen de volgende symptomen van een keelontsteking vertonen:

• koorts
• verkoudheid
• veel huilen
• hangerig zijn
• minder of niet willen drinken
• onrustig slapen 's nachts
• rode keel
• gezwollen lymfeklieren in de hals

Meestal gaat een keelontsteking vanzelf over en hoef je niet naar je huisarts. Neem wel contact op met je huisarts in de volgende situaties:

• langer dan tien dagen keelpijn
• langer dan drie dagen koorts
• benauwdheid of piepende ademhaling, blauw zien
• echt niet meer kunnen drinken
• kwijlen, echt niet meer kunnen slikken
• de mond niet meer goed open kunnen doen

Hoe wordt de diagnose keelontsteking gesteld?

Je huisarts vraagt naar je klachten. Hij of zij kijkt in je keel naar tekenen van een keelontsteking, zoals vergrote keelamandelen, roodheid en witte vlekken of slijm. Je huisarts voelt ook in je hals naar je lymfeklieren. Verwijzing naar een medisch specialist is meestal niet nodig bij een keelontsteking.

Risicofactoren

Een keelontsteking ontstaat vaak wanneer je weerstand verlaagd is, bijvoorbeeld door stress. Keelontstekingen die veroorzaakt worden door een verkoudheidsvirus of bacterie komen vaker voor in de herfst en winter. De ziekte van Pfeiffer komt vooral voor bij jongeren tussen de vijftien en dertig jaar. Keelontsteking door difterie is zeldzaam, maar komt nog wel voor bij mensen die er niet tegen gevaccineerd zijn (dtp-vaccinatie). Roken en overbelasting van de stem door schreeuwen of verkeerd stemgebruik verhogen het risico op een chronische keelontsteking.

Behandeling van een keelontsteking

Om de pijn te verzachten, helpt het om regelmatig iets te drinken of op een snoepje te zuigen. De keelontsteking gaat er niet sneller van over, maar je hebt wel minder keelpijn. Er zijn ook zuigtabletten te koop. Ze helpen tegen de keelpijn, maar meestal niet beter dan wanneer je op een snoepje of dropje zuigt. In sommige zuigtabletten zitten pijnstillers (bijvoorbeeld flurbiprofen). Artsen raden deze zuigtabletten met pijnstillers af. Je mag ze niet onbeperkt slikken en ze hebben bijwerkingen. Je kunt wel paracetamol slikken. Zijn de tabletten moeilijk te slikken? Probeer dan paracetamoldrank.

Voel je je niet lekker of heb je koorts? Doe het dan rustig aan. Geef ook je stem rust door zo weinig mogelijk te praten. Als je wel praat, praat dan gewoon. Fluisteren is extra belastend voor de stem en kan daardoor de keel irriteren.

Antibiotica hebben meestal geen zin bij een keelontsteking. Een keelontsteking door een virus gaat vanzelf over. Bovendien werken antibiotica niet tegen virussen. Antibiotica helpen alleen tegen bacteriën. Artsen schrijven meestal geen antibiotica voor bij een keelontsteking die door een bacterie veroorzaakt wordt. Deze vorm gaan meestal vanzelf over. Met antibiotica duren de klachten maar een halve dag korter dan wanneer je geen antibiotica gebruikt. Bovendien heb je bij gebruik van antibiotica een risico op bijwerkingen en allergische reacties en kunnen bacteriën ongevoelig worden voor antibiotica (resistentie).

Jonge kinderen moeten nog weerstand opbouwen en worden daarom vaker ziek dan volwassenen. Vanaf een jaar of zeven krijgen ze steeds minder vaak een keelontsteking of verkoudheid. Als een kind vaker dan vier keer per jaar een ernstige keelontsteking heeft, kun je overwegen om zijn of haar keelamandelen te laten verwijderen (amandelen knippen oftewel tonsillectomie) door een keel-, neus- en oorarts (KNO-arts). Bespreek de voor- en nadelen daarvan met je huisarts of kinderarts.

Prognose

Een keelontsteking is vervelend, maar kan over het algemeen geen kwaad. Een acute keelontsteking door een infectie gaat binnen tien dagen vanzelf over. Bij een keelontsteking door roken of overbelasting van de stem kunnen de klachten langdurig aanhouden en chronisch worden.