Chronische hoest: als je de hele dag door hoest

Het begint met een kuchje. Als dat aanhoudt, ga je op een dropje zuigen, je haalt hoestdrank, neemt een lepeltje honing, gaat stomen… Alles om je keel te verzachten en de hoest te dempen.

Na acht weken aanhoudend hoesten spreek je van een chronische hoest

Hoe langer je hoest, hoe wanhopiger je huis- en drogisterijmiddeltjes uitprobeert. Dan ga je toch maar even langs de huisarts, die bij een routine-onderzoekje niets bijzonders vindt. Dus blijf je doormodderen, soms maandenlang. Ongemerkt is je hoest dan een chronische klacht geworden. “Na acht weken aanhoudend hoesten spreek je van een chronische hoest. Maar mensen komen gemiddeld pas na achtenhalf jaar hoesten bij ons terecht”, vertelt longarts dr. Jan Willem van den Berg.

In 2004 richtte hij in het Isala Zwolle de eerste hoestpolikliniek in Nederland op omdat hij merkte dat langdurig hoesten een veelvoorkomend en lastig probleem was. Niet alleen voor patiënten, ook voor de huisarts. “Maar liefst 10 procent van de volwassen bevolking heeft last van chronisch hoesten. Dat cijfer zie je ook in de landen om ons heen. Patiënten worden vaak van het kastje naar de muur gestuurd.”

Waar kijkt de huisarts als eerste naar?

“De huisarts vraagt naar roken, medicijngebruik en longziekten. Daarna volgt een onderzoek naar astma, ontsteking van de voorhoofdsholtes en maagzuur. Deze meest voorkomende oorzaken van hoesten zijn gelukkig goed te behandelen met een kuurtje of een pufje. Als dat niet helpt, wordt aan maagzuur gedacht en krijgen mensen vaak een maagzuurremmer voorgeschreven. Maar daar zijn we tegenwoordig terughoudender in. Het idee was dat hoestklachten kunnen voortkomen uit maagzuur in de slokdarm, het zogeheten stille maagzuur waarvan je verder geen klachten hebt. De nieuwe richtlijn is dat als je geen last hebt van het typerende zuurbranden, je hoesten door maagzuur kunt uitsluiten.”

Wat als de huisarts niets kan vinden?

“Het lijkt er dan op dat je uitbehandeld bent. Patiënten krijgen het idee dat hun aandoening permanent is en dat ze er maar mee moeten leren leven. Maar hun klachten worden vaak onderschat, want chronisch hoesten heeft een grote impact. Het is vermoeiend en belemmert je in je sociale leven. Sommige mensen slapen apart van hun partner om diens nachtrust niet te verstoren. Schaamte speelt sowieso een rol. Mensen vermijden feestjes, etentjes en culturele bezoekjes uit angst een stoorzender te zijn. Harde, langdurige hoestbuien kunnen ook urineverlies veroorzaken, zo’n 70 procent heeft daar soms last van. Je kunt je ook voorstellen dat bepaalde beroepen niet goed combineren met aanhoudend hoesten.”

Is er verschil tussen mannen en vrouwen?

“In de hoestpolikliniek is twee derde van de patiënten vrouw en rond de zestig jaar. Daar hebben we geen goede verklaring voor.”Wat gebeurt er als je wordt doorverwezen naar de hoestpolikliniek?“We sturen patiënten een gestandaardiseerde vragenlijst om thuis in te vullen, die nemen we vervolgens tijdens het spreekuur uitgebreid door. Ik vraag gericht naar factoren die het hoesten bij iemand uitlokken, zoals geuren en bepaald eten. De toegenomen prikkelbaarheid kun je meten met speciale testjes. Daarnaast doen we onderzoek om ernstige oorzaken uit te sluiten. We maken röntgenfoto’s van hart, longen en neusbijholtes. Een longfunctieonderzoek en bloedonderzoek horen er ook bij, onder meer om te controleren op allergieën. Als het nodig is, doen we een bronchoscopie of een zuurmeting in de slokdarm. Op deze manier kun je in bijna alle gevallen een behandelbare oorzaak van de hoest uitsluiten of ontdekken.”

En als er geen oorzaak voor het hoesten wordt gevonden?

“Vaak is in dat geval sprake van een overspannen hoestzenuw. Je gaat dan hoesten van prikkels waar anderen geen last van hebben, zoals lachen, praten, telefoneren, verandering van temperatuur of houding, bepaalde geurtjes en bepaald eten. Je komt in een vicieuze cirkel terecht waar je geen vat op hebt. Die vaststelling is vaak een geruststelling voor patiënten. Je weet eindelijk wat er aan de hand is. Want het is lastig om klachten te hebben waar geen verklaring voor is.”

Bestaat er een behandeling voor een overspannen hoestzenuw?

“Logopedie kan daarbij helpen. Er bestaat een speciale techniek, een soort fysio voor keel en stembanden, waarvan de resultaten wetenschappelijk zijn onderzocht. Je leert daardoor anders adem te halen en anders te slikken. Wij werken hiervoor in de hoestpolikliniek samen met gespecialiseerde logopedisten en we geven twee keer per jaar cursussen op het gebied van hoesten.”

Het nieuwe medicijn blokkeert specifiek de hoestzenuw,  dus je wordt er niet suf van

Bestaan er medicijnen tegen chronisch hoesten?

“Tot voor kort werden er medicijnen gegeven die de hoest onderdrukken, zoals codeïne, morfine, antidepressiva en epilepsiemedicatie. Deze werken helaas op alle zenuwen en hebben dus ook invloed op hoe je denkt, ziet en praat. Ze kunnen je bovendien slaperig of duizelig maken. Die bijwerkingen zijn voor veel mensen te heftig om ermee door te gaan. Gelukkig is er sinds dit jaar een nieuw medicijn dat specifiek de hoestzenuw blokkeert en de andere zenuwen niet. Je wordt er dus niet suf van. De enige tot nu toe bekende bijwerking is een smaakstoornis, je kunt een lichte metaalsmaak hebben of niks meer proeven. Dat nemen de meeste mensen voor lief omdat het effect op hoesten geweldig is. Je normale smaak komt terug zodra je stopt met het medicijn.”

Is het medicijn voor iedereen beschikbaar?

“Het wordt nog niet vergoed, maar je hoeft het ook niet levenslang te slikken. Mijn verwachting is dat na drie maanden de hoestzenuw dusdanig tot rust is gekomen dat je kunt stoppen met het medicijn.”

Hoestpoliklinieken

In Nederland zijn er naast Isala Zwolle, nog twee hoestpoliklinieken: in Geldrop en Delft. Dit jaar is in Leuven ook een hoestcentrum geopend.

Jan Willem van den Berg richtte in 2004 de eerste hoestpolikliniek van Nederland op. Zijn belangrijkste aandachtsgebied is dan ook chronische hoest. Hij heeft meegeschreven aan een Europese richtlijn met belangrijke nieuwe inzichten op het gebied van chronische hoest. Voorheen werd hoest voornamelijk als symptoom gezien, inmiddels wordt het erkend als een apart ziektebeeld, een aandoening van het zenuwstelsel.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond oktober 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.