12 vragen over de griepprik

1. Waarom krijgen meer mensen griep deze winter?

Arts-microbioloog en hoogleraar Jan Kluytmans legt het uit - we hebben een paar zware griepjaren achter de rug. Met name de winter van 2017-2018 was een zwaar griepjaar, waarin de spoedeisende hulp overbelast raakte. Maar afgelopen jaar hebben nauwelijks mensen griep gehad. Dat lijkt prettig, maar het nadeel is dat de natuurlijke immuniteit in de bevolking niet is ‘geboost’. Doordat er bijna niemand griep kreeg, heeft bijna niemand extra weerstand opgebouwd tegen het griepvirus. Dat is niet eerder voorgekomen, dus deskundigen weten ook niet hoe het komend jaar zal verlopen. "Meest waarschijnlijk zullen er dit seizoen meer mensen ziek worden. Ook zal de uitbraak eerder beginnen dan andere jaren", aldus Kluytmans.

2. Kun je nu al griep hebben?

Ben je nu snotterig of koortsig? Dat is geen griep, want in september of oktober is het griepvirus nog niet in het land. De griepgolf ontstaat meestal eind van het jaar en vooral de eerste maanden van het nieuwe jaar.

3. Beschermt de griepprik tegen ziekenhuisopname?

Het griepvaccin is 40 procent effectief in het voorkomen van griep. Dit betekent dat er in een groep gevaccineerde mensen 40 procent minder mensen griep krijgen dan in een even grote groep mensen die niet gevaccineerd is. Daarmee is het niet zo effectief als de vaccins tegen covid, met zelfs meer dan 90 procent effectiviteit. Toch is de griepprik nuttig, omdat het griepvaccin ervoor zorgt dat je minder ziek wordt, als je griep krijgt. Op die manier voorkomt het vaccin veel ziekenhuisopnames.

4. Kunnen mantelzorgers een griepprik krijgen?

Mantelzorgers voor kwetsbare mensen moeten zich ook tegen griep vaccineren, adviseerde de Gezondheidsraad een paar dagen geleden. Zo beschermen ze hun naaste tegen griep. Dit is nog maar een advies, dus het is nog geen officieel beleid, maar de verwachting is dat dit wel gaat gebeuren.

5. Zijn er genoeg vaccins voor alle mantelzorgers?

Vorig jaar dreigde er een vaccintekort, maar dit jaar zijn er genoeg ingeslagen, zegt Ted van Essen van de Nederlandse Influenza Stichting en tv-dokter bij Omroep MAX. Andere nieuwe doelgroepen voor de griepprik zijn mensen met morbide obesitas (BMI ≥40) mensen met dementie (jonger dan 60) mensen met cochleaire implantaten en zwangere vrouwen vanaf 22 weken zwangerschap.

6. Hoeveel mensen halen de griepprik?

Alle 60-plussers krijgen de uitnodiging voor de griepprik, naast een aantal andere risicogroepen zoals hart- en longpatiënten. Van de 65-plussers zijn de cijfers gepresenteerd: 68 procent haalde vorig jaar het vaccin. Dat percentage is iets lager dan dat van de huisartsen, van wie 72 procent zich liet vaccineren. En hoger dan dat van de medewerkers in de ziekenhuizen, want daar is de vaccinatiegraad slechts 40 procent.

7. Waarom laten zoveel ziekenhuismedewerkers zich niet vaccineren?

Medewerkers in het ziekenhuis vinden de griepprik voor zichzelf niet altijd nodig, bijvoorbeeld omdat ze zich gezond voelen en niet verwachten dat ze iemand zullen besmetten. Daar kun je vraagtekens bij zetten. Maar er is ook positief nieuws volgens microbioloog Kluytmans. "Eerst werd het wel gewaardeerd als je kwam werken, terwijl je liep te hoesten en te snotteren. Maar dat is heel gevaarlijk, want je kunt mensen met een kwetsbare gezondheid besmetten. Tegenwoordig is er meer bewustzijn dat je met klachten beter thuis kunt blijven."

8. Werken coronamaatregelen ook tegen griep?

Ja. Handen wassen, hoesten in de elleboog, thuisblijven als je klachten hebt, afstand houden – al deze maatregelen hebben niet alleen goed gewerkt tegen covid, maar ook tegen besmetting door andere luchtweginfecties, zoals het griepvirus. Afgelopen winter kwamen de normale luchtweginfecties veel minder voor.

9. Waarom is er geen beter griepvaccin?

Het griepvaccin wordt al jaren op dezelfde manier gemaakt. Het is een cocktail van meerdere typen geïnactiveerd virus, gekweekt in kippeneieren. Dankzij de grootschalige onderzoeken naar coronavaccins, is er veel nieuwe kennis vergaard over vaccins. Deze nieuwe soorten vaccins worden nu ook onderzocht als mogelijk griepvaccin. Mogelijk krijgen we over een paar jaar een RNA-griepvaccin met hetzelfde mechanisme als het covid-vaccin van Pfizer of Moderna.

10. Maakt de griepprik je minder besmettelijk?

De cijfers over het coronavaccin zijn goed uitgezocht. De kans dat je een huisgenoot besmet is 71 procent lager als je volledig gevaccineerd bent, volgens het RIVM. Hoe hoog dat getal ligt bij het griepvaccin, is helaas niet zo goed onderzocht, zegt Jan Kluytmans. "Maar we weten wel dat je het meest besmettelijk bent, als je klachten hebt. Ook bij milde verkoudheidsklachten door het griepvirus, kun je anderen besmetten."

11. Kun je griep krijgen door het griepvaccin?

Het griepvaccin kan op de korte termijn bijwerkingen geven. Je krijgt bijvoorbeeld pijn in de arm of een lichte koorts. Maar je krijgt geen griep door het vaccin. "Als je toch ziek wordt na het griepvaccin, komt dat waarschijnlijk door een ander virus dat je op hebt gelopen", zegt Van Essen. In oktober is er nauwelijks influenza in omloop, dus de kans is nihil dat je griep hebt opgelopen.

12. Wat zijn de bijwerkingen op de lange termijn van het griepvaccin?

Op korte termijn kun je pijn hebben in de arm en een lichte verhoging krijgen, maar op de lange termijn zijn er geen bijwerkingen van het griepvaccin, zegt Van Essen. En hier 'wint' het griepvaccin het van het coronavaccin – want er is veel meer ervaring mee. "Dit vaccin wordt al 70 jaar gemaakt en zelf heb ik er al 40 jaar ervaring mee", aldus Van Essen.