'Werken de vaccins tegen omikron?' en 4 andere vragen

1. Wat weten we over deze nieuwe mutatie?

De variant bestaat uit mutaties in de genetische code van het virus, dat omikron genoemd wordt. Er zijn maar liefst 32 veranderingen aangetroffen in het spike-eiwit waarmee het virus het lichaam binnenkomt. Ter vergelijking: de deltavariant - die nu nog vooral de wereld rondgaat - heeft negen mutaties.

2. Waar komt de omikronvariant vandaan?

Hij is voor het eerst gemeld in Zuid-Afrika, maar of hij daar ook vandaan komt, is niet duidelijk. Dat komt doordat onderzoekers in het ene land meer onderzoek doen naar de genetische code van het virus dan in het andere land. In Zuid-Afrika gebeurt dit meer, waardoor de kans ook groter is dat er daar een nieuwe variant wordt ontdekt. Daarnaast is de vaccinatiegraad op het hele Afrikaanse continent heel laag: slechts 6,6 procent van de bevolking is volledig gevaccineerd. Hierdoor heeft een virus meer kans om zich te muteren. Het aantal besmettingen steeg daar dan ook de laatste tijd geleidelijk, waardoor al het vermoeden bestond dat er een nieuwe virusvariant rondging.

3. Waar is omikron inmiddels aangetroffen?

In totaal is de variant in ruim tachtig landen aangetroffen, zowel binnen als buiten Europa. Het meest in Zuid-Afrika, waar er vermoedelijk bij duizenden besmettingen sprake is van de omikronvariant. Ook in het Verenigd Koninkrijk gaat het hard met duizenden omikron-besmettingen per dag. Tot nu toe zijn er in ons land 123 besmettingen gemeld door het RIVM.

4. Moeten we ons zorgen maken over deze variant?

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft omikron als zorgelijk bestempeld. Voorlopig onderzoek laat volgens de WHO namelijk zien dat het virus met deze mutaties besmettelijker is dan eerdere varianten. Ook is volgens de organisatie de kans op een herbesmetting bij omikron mogelijk groter dan bij andere varianten. Positief is wel dat de nieuwe variant goed op te sporen is met de huidige PCR-testen.

Er is nog veel onduidelijk, zoals de vraag hoe ziekmakend de variant is. Ook viroloog Marion Koopmans kon daar nog niets concreets over zeggen tegenover de NOS. Hopelijk wordt daar binnenkort meer bekend over.

5. Werken de huidige coronavaccins nog wel tegen omikron?

Vanwege de grote hoeveelheid mutaties bij omikron, verschilt hij veel van eerdere versies. Wat betekent dat voor de effectiviteit van de huidige vaccins? Volgens Jaap van Dissel, hoofd infectieziektebestrijding van het RIVM, is nu duidelijk dat het AstraZeneca-vaccin geen bescherming geeft tegen infectie door de omikronvariant. Het Pfizer-vaccin beschermt nog een beetje.

Een boosterprik kan de bescherming weer verhogen naar 75 procent. Of de bescherming van de vaccins tegen ziekenhuisopname door een infectie met omikron ook sterk is afgenomen, is nu nog onduidelijk, al zei Van Dissel tegen NOS dat de eerste tekenen er niet goed uitzien.