Wat kan voeding doen bij… een verhoogd cholesterolgehalte?

Natascha Smoltsak werkt in een eigen praktijk in Amsterdam en krijgt regelmatig mensen doorverwezen vanuit de huisarts. ‘Maar het komt ook voor dat mensen uit eigen beweging een afspraak maken. De diëtist zit in de basisverzekering, dus je kunt altijd een afspraak maken als je graag voedingsbegeleiding wilt, ook zonder doorverwijzing van een arts.

Hoog cholesterol door een pufje

Hoe kan het dat het cholesterolgehalte te hoog wordt? Smoltsak ziet verschillende oorzaken: ‘Er is een groep die een verhoogd cholesterolgehalte krijgt door medicijnen. Corticosteroïden bijvoorbeeld kunnen dit als bijwerking hebben. Als jij een pufje krijgt voor een longaandoening, een neusspray of een injectie in een ontstoken gewricht, kan dat van invloed zijn. Ook zie ik dat het cholesterolgehalte stijgt bij onderliggend lijden. Heb je ergens een ontsteking, een operatie gehad, een flinke wond? Die fysieke stress kan ervoor zorgen dat het cholesterolgehalte stijgt. Verder zijn er nog mensen die een genetische aanleg hebben voor een verhoogd cholesterolgehalte. Maar bij grote groep is leefstijl of het metabool syndroom de oorzaak van het verhoogd cholesterolgehalte.’

Effect van voeding

Er zijn medicijnen om het cholesterolgehalte te verlagen, maar kun je ook zelf wat doen? Ja, want gezond leven heeft zeker effect op het cholesterolgehalte. Genoeg bewegen, stoppen met roken, afvallen tot een gezond gewicht én goed eten kan het cholesterolgehalte verlagen. Toch tempert Smoltsak de verwachtingen: ‘Het effect van gezond eten is misschien minder dan je zou denken. Door de juiste voeding kan het cholesterolgehalte met zo’n 10 procent dalen, zo laat de wetenschap zien. Overigens zie ik in mijn praktijk ook wel betere resultaten hoor, soms wel tot 25 procent daling. Het hangt van de beginsituatie af. Als je niet heel gezond eet, kun je meer effect behalen dan als je al behoorlijk gezond eet.’

Voedingsadvies

Smoltsak richt zich in het voedingsadvies op het verbeteren van de kwaliteit van de voeding. ‘Ik hou niet van dingen verbieden. Ik leg daarom graag de nadruk op wat je meer kunt eten, en niet zozeer op wat je minder zou moeten eten. Mijn advies richt zich allereerst op het eten van veel groenten. Minimaal 250 gram per dag, maar het liefst nog meer. Groenten bevatten oplosbare vezels die het cholesterolgehalte helpen verlagen. Verder leg ik de nadruk op een variatie in vetten, zoals de vetten uit vette vis, avocado, noten, pitten, zaden en olijfolie. Vervang je boterhammen met kaas en leverworst bij de lunch door een salade met vis en olijfolie en je bent al een heel eind op weg. Mager eten is niet de bedoeling, want juist die natuurlijke vetten hebben een positief effect op het cholesterolgehalte. Verder adviseer ik voldoende fruit, en regelmatig peulvruchten en havermout, omdat die ook oplosbare vezels bevatten.’

Metabool syndroom

‘Regelmatig is er bij mensen met een verhoogd cholesterolgehalte sprake van het metabool syndroom en insulineresistentie.’, zegt Smoltsak. ‘Dan is er, behalve een verhoogd cholesterolgehalte, ook teveel buikvet, een hoge bloeddruk en/of een verstoord bloedsuikergehalte. Dat zijn allemaal risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Vanwege de insulineresistentie adviseer ik dan meestal een koolhydraatbeperking: veel minder suiker, snoep, koek, pasta, rijst, aardappelen en brood en nóg meer nadruk op groenten, voldoende eiwitten en gezonde vetten. Vaak lukt het om met zo’n voedingsadvies om gewicht te verliezen, het cholesterolgehalte te verbeteren en de bloeddruk te verlagen.’

Alcohol

Is er nog een voedingsfactor die van invloed is op het cholesterolgehalte? ‘Ja!’, zegt Smoltsak. ‘Ik wil echt benadrukken dat het drinken van alcohol een ongunstig effect heeft op het cholesterolgehalte. Mensen schermen nog altijd met de gedachte dat een glaasje rode wijn goed is voor het hart, maar ik zie in de praktijk toch heel vaak dat er meer wordt gedronken dan dat ene glaasje. Wie de alcoholinname naar beneden schroeft, zie vaak heel snel het cholesterolgehalte dalen.’

Statines en rode gist rijst

Gezond leven heeft niet altijd het gewenste effect, zegt Smoltsak: ‘Ik krijg soms mensen op het spreekuur die 'keurig' eten, mooi op gewicht zijn, actief zijn en die tóch een verhoogd cholesterolgehalte hebben. Ik kan dan hooguit op kleine punten bijsturen. Soms zijn medicijnen dan de enige effectieve oplossing.’ Over medicijnen gesproken: de meeste mensen zijn er niet dol op. Statines, die vaak worden voorgeschreven bij een verhoogd cholesterolgehalte, kunnen flinke bijwerkingen hebben zoals spierpijn en gewrichtspijn. Smoltsak herkent dat: ‘Die mensen vragen mij of ze kunnen stoppen met de pillen. Dat kan ik natuurlijk niet beslissen, daarvoor moeten ze bij de arts zijn. Maar ik weet wel dat het supplement rode gist rijst in elk geval níet de oplossing is. Dat is ook een statine en kan dus bij sommige mensen ook bijwerkingen geven. Bovendien is de dosering en de oorsprong vaak moeilijk te achterhalen. Ik hou het al met al op kwalitatief goed eten, alcohol minderen en gezond leven. Dat is de basis bij een verhoogd cholesterolgehalte.’