12 vragen over cholesterolverlagers (statines)

Twee miljoen Nederlanders slikken dagelijks een statine, zoals simvastatine, rosuvastatine en pravastatine. Deze middelen remmen de aanmaak van ­cholesterol in de lever en verlagen het cholesterolgehalte in het bloed met 25 tot 45 procent. Statines zorgen ook voor minder aderverkalking. Daardoor verkleinen ze het risico op een hartinfarct en beroerte.

Al vijftien jaar slik ik een statine tegen een hoog cholesterol. Toch kreeg ik een hartinfarct en bleken mijn aders weer te zijn dichtgeslibd. Hoe kan dat?

Sonja Keizers: “Statines verlagen het risico op een hartinfarct, maar bieden geen garanties. Bovendien is niet alleen een hoog cholesterol een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Ook een hoge bloeddruk, roken en diabetes vergroten de kans op een hartinfarct. Het kan ook zijn dat uw cholesterol, ondanks de statine, niet voldoende verlaagd was.”

Omdat ik diabetes type 2 heb, slik ik uit voorzorg al vijf jaar pravastatine. Hoelang moet ik hiermee doorgaan? Mijn cholesterolpeil is goed.

“Waarschijnlijk is uw cholesterol goed dankzij de statine. Als diabetes type 2-patiënt behoort u tot de risicogroep voor vaatproblemen. Daarom is het verstandig als u een statine blijft slikken. U kunt uw risico op vaat­problemen verder verkleinen door veel te bewegen, gezond te eten en af te vallen. Ook stoppen met roken ­verlaagt uw risico.”

Mijn schildklier werkt niet goed. Met veel moeite is dat stabiel, maar nu moet ik van mijn arts een statine gaan slikken. Heeft dit invloed op mijn schild­klierhormoon?

“Nee, dat hoeft geen probleem te zijn. Statines hebben wel invloed op de werking van sommige andere ­geneesmiddelen, zoals bepaalde antibiotica. En als je simvastatine gebruikt, mag je geen grapefruitsap drinken.”

Ik ben hardloper, slik simvastatine en heb door dit middel veel last van spierpijn. Zijn er statines waar je geen spierpijn van krijgt?

“In principe kunnen alle statines zorgen voor spier- en gewrichts­klachten. De een krijgt er last van en de ander niet. Het is dus zeker de moeite waard om een andere statine te proberen. Zo’n 10 procent van de mensen die een cholesterolverlager slikken, krijgt last van spierpijn als bijwerking. Meestal is dit onschuldig. Heel soms, bij minder dan 1 procent, is het niet onschuldig en veroorzaakt de statine spierafbraak met verhoogde leverwaardes. Dit kan worden vastgesteld met bloedonder­zoek. Als niet duidelijk is of een klacht veroorzaakt wordt door een statine, kunt u in overleg met uw arts tijdelijk met het middel stoppen. Verdwijnt de klacht en komt die terug als u de statine weer gaat slikken, dan weet u dat de statine de oorzaak is.”

’s Nachts heb ik vaak last van beenkrampen. Komt dit door simvastatine?

“Het kan inderdaad door de ­statine komen. Maar beenkrampen kunnen ook een andere oorzaak hebben, zoals vochtgebrek. Op hogere leeftijd drinken veel mensen ongemerkt te weinig omdat hun dorst­prikkel minder wordt. Beenkramp kan ook veroorzaakt worden door een magnesiumtekort. Een voedingssupplement kan dan helpen. Ook nierproblemen kunnen een oorzaak zijn. Als andere mogelijke verklaringen niets opleveren, kan wisselen van statine nuttig zijn.”

Kun je statines vervangen door capsules met rode gist rijst?

"Ja, maar kijk daar wel mee uit. Supplementen met rode gist rijst bevatten de natuurlijke statine lovastatine. Sommige mensen denken dat dit goed is omdat het uit de ­natuur komt. Maar je slikt gewoon een ­statine met dezelfde mogelijke bijwerkingen. Gebruikt u capsules met rode gist rijst, geef dit dan altijd door aan uw arts of apotheker. De capsules zijn overigens niet erg krachtig: ze zijn vergelijkbaar met simvastatine in een dosering van 10 milligram. Verder zijn dit soort capsules niet gestandaardiseerd (de werkzame stof kan verschillen) en het is geen geregistreerd geneesmiddel."

Van statines krijg ik hoofdpijn. Ik heb rode gist rijst-capsules geprobeerd, maar daarvan krijg ik óók hoofdpijn. Wat nu?

“Hoofdpijn kan inderdaad een bijwerking zijn van statines, maar ook van rode gist rijst-capsules. U zou een ander type cholesterol­remmer kunnen proberen, bijvoorbeeld het middel ezetimib. Dit wordt gebruikt naast of in plaats van een statine. Het werkt op een andere ­manier en is iets minder effectief. Praat er eens over met uw arts.”

Mijn cholesterol blijft te hoog, al slik ik een statine. Ik hoorde dat er ook injecties bestaan tegen een te hoog cholesterol. Helpt dat beter?

"Injecties kunnen een alternatief zijn voor patiënten met een te hoog cholesterol en een groot risico op hart- en vaatziekten. Het gaat om injecties met alirocumab of evulo­cumab. Beide middelen remmen het enzym pcsk9. De injecties zijn effectief, maar ze worden alleen vergoed voor patiënten met een te hoog cholesterol én een groot risico, dat wil zeggen: als ze al eens een hartaanval hebben gehad, als er erfelijk hoog cholesterol in de familie zit, of als ze diabetes hebben en een beroerte of hartaanval hebben gehad. Ook worden de injecties alleen vergoed als statines in combinatie met ezetimib onvoldoende effect hebben, of wanneer deze middelen niet worden verdragen."

Na 18 jaar statines slikken kreeg ik last van spierpijn. Van mijn arts mocht ik stoppen met de statines omdat ik al 79 jaar ben. Heeft hij mij nu opgegeven?

"Nee hoor. Waarschijnlijk heeft uw arts ingeschat dat uw risico op hart- en vaatziekten niet groot is. Het kan dan – als u last hebt van bijwerkingen – geen kwaad om te stoppen. Dit geldt zeker als u nooit gerookt hebt, een lage bloeddruk hebt, geen overgewicht hebt en de statine alleen slikt om uw cholesterol te verlagen. Statines geven statistisch gezien een paar procent minder kans op een hartaanval in de komende tien jaar. Uw risico is al verlaagd omdat u 18 jaar statines geslikt hebt."

Al jaren slik ik rosuvastatine en ik heb erg last van verstopping (obstipatie). Darmonderzoek leverde niets op. Komt dit door de statine?

"Dat zou kunnen. Zo’n 10 procent van de statinegebruikers krijgt last van darmproblemen. Het kan daarom de moeite waard zijn om een andere statine te proberen.”

Na 25 jaar statines slikken heb ik leverproblemen. Zijn statines schadelijk voor je lever?

“Dat kan. Als u verhoogde lever­waardes hebt, kan dit duiden op spierafbraak. Statines kunnen ook een direct effect hebben op de lever. Daardoor kan hepatitis of geelzucht ontstaan. Maar dit komt bij slechts 0,01 tot 0,1 procent van de patiënten voor. Wie veel alcohol drinkt, krijgt eerder leverproblemen bij statine­gebruik. In de bijsluiter van de statine kunt u meer lezen over lever­problemen. Meestal vertelt de apotheker alleen over de meest voorkomende bijwerkingen zoals spierpijn, en niet over bijwerkingen die veel minder vaak voorkomen.”

Jarenlang slikte ik de statine Crestor. Dit werd door de apotheek omgezet naar rosuvastatine. Gelukkig krijg ik nu weer Crestor, maar ik moet het voortaan wel zelf betalen. Waarom is dat?

"In 2017 is het patent op het merkmedicijn Crestor vervallen. Veel patiënten krijgen sindsdien het merkloze middel rosuvastatine, dat vier keer goedkoper is. Crestor wordt alleen nog vergoed wanneer er een medische noodzaak is. Een voorwaarde is dat de patiënt eerst een of twee goedkopere middelen heeft ­geprobeerd en dat dit aantoonbaar tot problemen heeft geleid."