11 vragen over je cholesterol

Cholesterol speelt een belangrijke rol in allerlei lichaamsprocessen. Het is een bouwsteen van hormonen, speelt een rol bij een goede structuur van de celwanden, speelt een rol in de spijsvertering en is nodig voor de aanmaak van vitamine D.  Je lichaam maakt cholesterol aan in de lever én neemt het op uit je voeding. Een noodzakelijk stofje dus, maar te veel cholesterol is een risicofactor voor hart en vaatziekten.

1. Wat doet een te hoog cholesterol met je lichaam?

Een teveel aan LDL-cholesterol brengt risico's met zich mee, want het kan aan de wanden van de bloedvaten vastplakken en daar een laagje vormen: plaque. Dit maakt de bloedvaten nauwer, waardoor het bloed niet meer goed kan doorstromen. Het hart moet dan harder pompen. Een bloedvat kan na verloop van tijd zelfs helemaal afgesloten raken. En de gevolgen daarvan zijn niet misselijk.

Mogelijke gevolgen van te hoog cholesterol, verhoogd risico op: 

• Hart- en vaatziekten
• Hartinfarct (vernauwing van de kransslagaders)
• Herseninfarct of beroerte (TIA)
• Etalagebenen (vernauwing van de beenslagader)
• Gevaarlijke vorm van hoge bloeddruk, door vernauwing van de nierslagader

2. Wie lopen het meeste risico op een te hoog cholesterol?

Een te hoog cholesterol kan ontstaan door verschillende oorzaken.

• Vetrijk dieet, met name te veel verzadigd vet
• Te weinig beweging
• Overgewicht
• Niet beïnvloedbare factoren, zoals leeftijd, geslacht en erfelijke factoren, zoals hoog cholesterol in de familie

3. Te hoog cholesterol kan dus in je genen zitten?

Ja, dat noemen we familiaire hypercholesterolemie (FH), een erfelijke vorm van hoog cholesterol. Bij deze erfelijke aandoening zijn de cholesterolwaarden twee tot vier keer hoger dan bij gezonde mensen en kunnen zelfs op jonge leeftijd al hart- en vaatziekten optreden. Als één van je ouders FH heeft, dan is de kans dat je het zelf ook hebt 50 procent. Het komt bij ongeveer één op de vierhonderd mensen voor. De oorzaak van familiaire hypercholesterolemie ligt in een defect in de genen: een bepaald eiwit wordt niet goed gemaakt, waardoor er niet genoeg slecht cholesterol uit het bloed wordt gehaald. Dit kan weer leiden tot aderverkalking, waardoor je slagaders vernauwen.

Aanpassen van je leefstijl kan de risico's van FH aanzienlijk verminderen. Denk aan weinig tot geen alcohol en nicotine, afvallen indien nodig, voldoende beweging en het kiezen voor een gezonde, gevarieerde voeding met voldoende omega-3 vetzuren, volkorenproducten en voldoende groente en fruit.

Symptomen van FH

• Een witgele ring rond de iris voor een leeftijd van 45 jaar (arcus lipoïdes)
• Gelige bobbeltjes rond de oogleden (xanthelasmata)
• Verdikkingen op de achillespees of de pezen van de handen, ellebogen of voeten, ook wel (pees)xanthomen genoemd

4. Wat zijn de symptomen van hoog cholesterol?

Een te hoog cholesterol wordt niet voor niets een sluipmoordenaar genoemd. In het begin merk je er namelijk niets van. De symptomen van een te hoog cholesterol zijn indirect: het wordt ontdekt door de klachten die het dichtslibben van slagaders met zich meebrengt en dat is vaak pas als de de doorgang al voor de helft is vernauwd door plaque. De symptomen zijn dan afhankelijk van de ernst van de vaatvernauwing en de locatie daarvan. Zo kun je bijvoorbeeld bij inspanning of stress pijn op de borst krijgen, omdat het hart onvoldoende zuurstof krijgt. En vaatvernauwing in je benen kan leiden tot etalagebenen: zware benen met krampende pijn. Andere symptomen die bij slagadervernauwing ontstaan zijn bijvoorbeeld kortademigheid, duizeligheid, zweten en misselijkheid of - bij vaatverkalking in de hersenen coördinatieproblemen en problemen met het zicht.

5. Veroorzaakt een te hoog cholesterol vermoeidheid?

Ook extreme vermoeidheid kan een indirect symptoom van te hoog cholesterol zijn. Omdat de vaten vernauwd zijn, gaat de bloeddoorstroming moeizaam en heb je minder energie.

6. Neemt het risico op een beroerte toe door hoog cholesterol?

Als er sprake is van zeer ernstige vaatvernauwing kan een bloedvat helemaal verstopt raken, meestal door een bloedprop die ontstaat op een opengescheurde ophoping van cholesterol. Gebeurt dit bij de kransslagader, dan leidt dit tot een hartinfarct: het hart krijgt immers geen zuurstof meer. Zuurstoftekort in de hersenen kan een beroerte of TIA veroorzaken. De symptomen van een TIA - kortdurend zuurstoftekort - zijn onder andere verlammingsverschijnselen in het gezicht, blindheid aan één of beide ogen of dubbel zien en wartaal uitslaan. Deze verschijnselen zijn tijdelijk. Als de klachten niet verdwijnen, is het zuurstoftekort langduriger geweest en noemen we het een beroerte.

7. Is er een verband tussen het cholesterolgehalte en het erectievermogen?

Ja, er is zeker een verband tussen erectiestoornissen en het cholesterolgehalte. Een erectie wordt veroorzaakt door de verwijding van bloedvaten in de penis. Een goede hartfunctie en gezonde vaten zijn daarbij essentieel. Wanneer het slechte cholesterolgehalte in het bloed stijgt, wordt het cholesterol afgezet op de vaatwanden, waardoor plaque ontstaat. Hierdoor kan het bloed minder goed stromen en wordt de erectiesterkte en erectieduur logischerwijs ook minder. Overigens geldt dit ook voor vrouwen: bij een slechte bloedsomloop worden zij minder makkelijk opgewonden. Daarnaast kunnen sommige cholesterolverlagers een negatief effect op het libido hebben.

8. Word je duizelig of krijg je hoofdpijn door hoog cholesterol?

Hoog cholesterol geeft in eerste instantie geen symptomen, maar door het dichtslibben van de slagaders krijg je wel te maken met indirecte symptomen. Welke symptomen er dan optreden, is afhankelijk van de ernst van de aderverkalking en de locatie van de vernauwing. Wanneer er een verminderde bloedtoevoer naar het hart is, kan dat zorgen voor een drukkende pijn op de borst, abnormale moeheid en ook zweten, duizeligheid en misselijkheid. Bovendien kan een slechte bloeddoorstroming hoofdpijn veroorzaken. Wanneer je regelmatig een van deze symptomen ervaart, is het dus verstandig je cholesterol te laten checken door de huisarts.

9. Wanneer zijn er medicijnen nodig bij een verhoogd cholesterol?

Je krijgt vaak medicijnen voorgeschreven als je totaal cholesterolgehalte boven de 8 mmol/l is of als je een erfelijke vorm van hoog cholesterol hebt. In andere gevallen krijg je bij een hoog cholesterol niet altijd medicijnen. Je huisarts wil dan eerst weten wat jouw risico op hart- en vaatziekten is. Dan geldt:

•     Bij een hoog of zeer hoog risico zijn vaak medicijnen nodig
•     Bij een laag risico is het aanpassen van leefstijl meestal voldoende

Je risico is hoog als je naast een hoog LDL al een hart- of vaatziekte of bijvoorbeeld diabetes hebt. Ook andere risicofactoren zoals roken, hoge bloeddruk of overgewicht spelen een rol. Daarnaast tellen je leeftijd, geslacht en hart- en vaatziekten in de familie mee. De huisarts kijkt dus naar het totaalplaatje.

Er zijn verschillende medicijnen om het cholesterol te verlagen. Meestal krijg je een statine. Statines remmen de aanmaak van cholesterol in de lever. Soms werken statines niet voldoende of geven ze teveel bijwerkingen. Dan zijn er ook andere cholesterolverlagende medicijnen, zoals galzuurbindende harsen, fibraten, nicotinezuurderivaten of cholesterolabsorptieremmers. Een relatief nieuw soort cholesterolverlagers zijn de PCSK9-remmers. Deze verlagen het slechte LDL-cholesterolgehalte en moeten met een injectie toegediend worden. Dit gebeurt eens per 2 à 4 weken.

10. Is een verhoogd cholesterol altijd slecht?

Zonder cholesterol kunnen we niet leven, maar een verhoogd LDL cholesterolgehalte vergroot de kans op hart- en vaatziekten en zal dus altijd aangepakt moeten worden. Het HDL-cholesterol in je bloed mag juist hoog zijn, dat is goed voor je bloedvaten. Dit zijn de gewenste cholesterolwaarden:

Totaal cholesterol

•     Een totaal cholesterol lager dan 5 mmol/L is goed.
•     Meer dan 8 mmol/L noemen we sterk verhoogd.

LDL-cholesterol (slecht cholesterol)

•     Een LDL-cholesterol lager dan 3 mmol/L is goed.
•     Door een hoger LDL-cholesterol kunnen je bloedvaten verstopt raken.

HDL-cholesterol (goed cholesterol)

•     Een HDL-cholesterol boven de 1 mmol/L is goed.
•     Het HDL-cholesterol in je bloed mag hoger zijn. Dat is juist goed voor je bloedvaten.

11. Wat kun je zelf doen bij een te hoog cholesterol?

Bij het vermoeden van een hoog cholesterol, kun je bij de huisarts bloed laten prikken om het cholesterol te meten. Boven de 40 jaar is het sowieso verstandig om dit regelmatig te doen. Blijkt het slechte cholesterol verhoogt, dan krijg je leefstijladvies. Denk aan meer bewegen, afvallen indien nodig, stoppen met roken en stoppen of matigen met alcohol.