Wat is een hoge bloeddruk (hypertensie)?

Bij hypertensie is de druk op je bloedvaten te hoog. Wanneer dit lang aanhoudt, kunnen de wanden van je bloedvaten beschadigd raken en is je risico op hart- en vaatziekten verhoogd. Daarom is het belangrijk om een te hoge bloeddruk op tijd te behandelen. Hoe doe je dat?

Wat is een hoge bloeddruk?

Je hart pompt je bloed de slagaders in. Via deze bloedvaten komt het bloed in de rest van je lichaam. Via andere bloedvaten (aders) komt het bloed weer bij je hart. Dit rondpompen gebeurt met kracht, waardoor er een druk op de bloedvaten ontstaat (bloeddruk). Wanneer de bloeddruk voortdurend te hoog is, kunnen de wanden van je bloedvaten beschadigd raken. Hierdoor kunnen verschillende organen schade oplopen, zoals je hart, nieren en ogen.

De bloeddruk wordt weergegeven in twee getallen: de bovendruk en de onderdruk. De bovendruk ontstaat doordat je hart het bloed de slagaders inpompt. Artsen spreken van een te hoge bovendruk wanneer deze boven de 140 millimeter kwik (mm Hg) is. Bij mensen boven de tachtig jaar mag de bloeddruk wat hoger zijn voordat deze te hoog is, namelijk 160 mm Hg. Hun bloedvaten zijn namelijk wat stijver, waardoor het bloed er minder makkelijk doorheen stroomt en het hart harder moet pompen. De onderdruk ontstaat wanneer het hart ontspant en gevuld wordt met bloed. Wanneer de onderdruk hoger is dan 90 mm Hg spreken artsen ook van een hoge bloeddruk.

Oorzaken

Bij negentig procent van de mensen is er geen duidelijke oorzaak voor de hoge bloeddruk te vinden. Artsen noemen dit essentiële of primaire hypertensie.

Mogelijke oorzaken voor een hoge bloeddruk zijn:

• erfelijke aanleg
• overgewicht
• veel zout eten
• veel zoethout eten, bijvoorbeeld in drop of thee
• alcoholgebruik
• gebruik van bepaalde medicijnen, zoals pijnstillers (ibuprofen, diclofenac), prednison of de anticonceptiepil
• nierziekten

Symptomen

Meestal merk je niets wanneer je bloeddruk te hoog is. Wanneer de bloeddruk extreem hoog is, kun je last hebben van duizeligheid, kortademigheid, hoofdpijn, wazig zien, misselijkheid en overgeven.

Wanneer je gedurende een langere periode een hoge bloeddruk hebt, kunnen je bloedvaten en organen beschadigd raken. Je kunt dan last krijgen van verschillende ziekten:

• hartproblemen, bijvoorbeeld een hartinfarct, een verdikte hartspier (cardiomyopathie) of hartfalen
• beroerte
• minder goed zien of zelfs blindheid doordat je ogen beschadigd raken
• nierschade, waardoor je vocht vasthoudt en afwijkingen aan de urine kunt krijgen

Diagnose

Je meet je bloeddruk met een band die je om je bovenarm doet. Deze wordt strak opgeblazen en loopt dan langzaam weer laag. Je arts gebruikt vaak een stethoscoop om naar de bloedvaten in je elleboog te luisteren terwijl de band leegloopt. Andere apparaten meten de bloeddruk automatisch. Ook zijn er bloeddrukmeters te koop waarmee je thuis je bloeddruk kunt meten.

Je bloeddruk verandert voortdurend. Wanneer je stil zit, is de bloeddruk bijvoorbeeld lager dan wanneer je rondloopt. Artsen stellen de diagnose hypertensie dan ook pas wanneer je bloeddruk bij meerdere metingen te hoog is. Hiervoor gebruiken ze de volgende grenswaarden: een bovendruk van 140 mm Hg en een onderdruk van 90 mm Hg. Wanneer je ouder bent dan zeventig, mag de bovendruk iets hoger zijn.

Wanneer je bloeddruk tijdens meerdere metingen te hoog is, zal de arts adviseren om te controleren of je organen al schade hebben opgelopen. Hiervoor kan hij of zij verschillende onderzoeken laten doen. Om overige risicofactoren op hart- en vaatziekten in kaart te brengen, kan onderzoek van bloed (suiker, vet, cholesterol) en urine (suiker) gedaan worden. Ook kan de arts een hartfilmpje (ECG) en een röntgenfoto van de borstkas laten maken. Bloed- en urineonderzoek kunnen duidelijk maken of de nieren beschadigd zijn. Je arts kan je naar een oogarts verwijzen om te kijken of je ogen beschadigd zijn door de hoge bloeddruk. Met oogspiegelonderzoek bekijkt een oogarts ook de bloedvaten op de achterkant van het oog (netvlies) om een idee te krijgen van de toestand van de bloedvaten in de hersenen.

Risicofactoren

Factoren die het risico op een hoge bloeddruk verhogen zijn:

• hogere leeftijd
• erfelijke aanleg
• ongezonde voeding: verzadigd vet, zout, zoethout en alcohol
• overgewicht
• weinig beweging
• roken
• stress
• medicijnen als pijnstillers, prednison en de anticonceptiepil
• ziektes van de nieren, bijnieren en schildklier
• obstructief-slaapapneusyndroom (OSAS)

Behandeling

Een gezonde leefstijl is belangrijk om het risico op hart- en vaatziekten te verlagen. Ook kan de bloeddruk hierdoor lager worden. Voorbeelden zijn niet roken, gezond eten, voldoende lichaamsbeweging, weinig stress en voldoende ontspanning.

Wanneer deze maatregelen onvoldoende helpen, kan je huisarts of internist medicijnen voorschrijven om de bloeddruk te verlagen. Bloeddrukverlagende medicijnen worden in ieder geval aangeraden wanneer je bloeddruk ernstig verhoogd is (bovendruk van 180 mm Hg of hoger) en wanneer je suikerziekte (diabetes) of een hart- en vaatziekte hebt (gehad) en je bloeddruk te hoog is. Hiermee probeert je arts de bovendruk lager dan 140 mm Hg te krijgen. Bij mensen boven de zeventig jaar mag de bloeddruk iets hoger zijn (140–150 mm Hg), terwijl mensen met diabetes juist een lagere streefwaarde hebben (130 mm Hg).

Er zijn verschillende soorten medicijnen die de bloeddruk verlagen. Voorbeelden hiervan zijn plastabletten (diuretica), betablokkers, calciumblokkers en RAAS-remmers. Deze medicijnen werken allemaal op een andere manier en hebben daarom ook andere bijwerkingen. Samen met je arts zoek je uit welke medicijnen voor jou persoonlijk het beste werken en de minste bijwerkingen hebben.

Soms helpen leefstijladviezen en medicijnen onvoldoende. Artsen spreken dan van een therapieresistente hypertensie. Er wordt in veel ziekenhuizen onderzoek gedaan naar mogelijkheden om mensen met therapieresistente hoge bloeddruk te helpen. Bespreek met je arts of je in aanmerking komt om aan zulke onderzoeken mee te doen.

Prognose

Wanneer je hypertensie niet behandelt, blijft je bloeddruk verhoogd. Met een gezonde leefstijl en eventueel medicijnen kun je de bloeddruk op gezonde waarden houden, waardoor je je risico op hart- en vaatziekten en andere orgaanschade verlaagt. De meeste patiënten moeten levenslang medicijnen gebruiken en onder controle blijven. Heel soms kunnen mensen stoppen met medicijnen wanneer ze de oorzaak van de hoge bloeddruk vinden en kunnen wegnemen. Meestal is dit echter niet mogelijk, omdat de oorzaak onbekend is.