9 mogelijke oorzaken van opgezette benen, enkels en voeten

1. Lang stilzitten of stilstaan

Als je je benen gebruikt, werken de grote beenspieren als een pomp: ze drukken afwisselend op de beenaders en de lymfevaten, en laten weer los. Op die manier stuwen ze het bloed richting hart. Wanneer je weinig of niet beweegt, valt dat hulpmechanisme weg.

2. Warm weer

Als het warm is, zetten je aders uit. Daardoor blijft het bloed gemakkelijker staan. Bij hoge temperaturen beweeg je vaak minder dan gewoonlijk. 

• Lees ook: 10 mogelijke oorzaken van gezwollen vingers

3. Menstruatie 

Er zijn vrouwen die rondom de menstruatie last hebben van idiopathisch oedeem, oftewel vochtophoping zonder aanwijsbare oorzaak. 

4. Zwangerschap

Oedeem is een kwaal die vaak voorkomt tijdens de zwangerschap. Zo'n 80 procent van de zwangere vrouwen heeft er last van. De dikke buik drukt op de aders in de buik en vertraagt de terugstroom. Ook houdt het lichaam meer vocht vast.

• Lees ook: 14 tips tegen dikke enkels

5. Bijwerkingen van geneesmiddelen

Van veel geneesmiddelen is het bekend dat je er als bijwerking opgezette enkels en voeten van kan krijgen. Onder andere NSAID's, bepaalde bloeddrukverlagers en sommige medicatie tegen diabetes kunnen leiden tot vochtophoping. Overleg met je huisarts of behandelend specialist of je eventueel van medicijn kunt wisselen.

6. Spataderen

Gezwollen benen, voeten en enkels kunnen ook een teken zijn van een beginnende vaataandoening zoals spataderen. Bij zichtbare verdikkingen heb je al oppervlakkige spataderen. Deze worden veroorzaakt door slecht sluitende kleppen in de aderen. Warm weer, lang stilzitten kunnen aanwezige spataderen plots erger maken.

• Lees ook: Spataderen: klachten, oorzaken en behandelingen

7. Lymfoedeem

Bij deze ernstige aandoening ontstaat een vochtophoping omdat de beschadigde lymfevaten het vocht onvoldoende kunnen afvoeren. Je kunt aangeboren lymfoedeem hebben, maar het kan ook optreden na een operatie, ongeval, huidinfectie of bestraling.

8. Hartfalen

Een verminderde werking van het hart kan ook zorgen voor oedeem. Als het hart minder goed pompt in combinatie met warmte en te weinig drinken, treft dit soort vochtophoping vooral oude mensen. Dan zijn beide benen sterk gezwollen.

9. Nierziekte

De nieren zijn twee belangrijke organen. Ze drijven afvalstoffen en overtollig vocht uit je lichaam, maar zorgen er ook voor dat stoffen die nuttig zijn voor je lichaam worden opgenomen. Bij verschillende aandoeningen aan de nieren zijn gezwollen vingers vaak een eerste teken.

Dit kun je zelf doen tegen opgezette enkels en voeten

• Beweeg: heb je een zittend of staand beroep? Sta regelmatig op en loop even rond. Is dit niet mogelijk? Doe dan oefeningen met je voeten en benen. Verander regelmatig van houding. 
• Sport: bij voorkeur een sport waarbij je je benen intensief gebruikt, zoals wandelen, lopen, fietsen of zwemmen. Tennis, aerobic en alle sporten waarbij je veel moet springen, zijn minder goed.
• Neem wisseldouches: douche je benen afwisselend met warm (geen heet) en koud water.
• Draag schoenen met een lage, brede hak. Vermijd hoge hakken, want daardoor verminder je de pompfunctie van de kuitspieren. Helemaal plat is ook niet ideaal.
• Slaap met de benen hoger: een voetenbankje bij kantoorwerk kan ook verlichting bieden.
• Vermijd overgewicht
• Vermijd warmte afkomstig van sauna, zon(nebank), hete baden, epileren met hete was of zelfs vloerverwarming.
• Drink voldoende
• Draag een steunkous of een speciale therapeutisch elastische kous (TEK) die speciaal voor je op maat gemaakt worden door je therapeut.
• Vermijd te strakke kleren die de aders plaatselijk dichtdrukken, zoal een knellende broek, een strakke ceintuur of sokken met een strak elastiek om de enkels.
• Indien nodig kan je arts een geneesmiddel voorschrijven dat de vaatwand versterkt.

Wanneer naar de huisarts?

Is je been plots opgezwollen? Dan wijst dit meestal op een verstopping van een ader of lymfevat. Een vaak voorkomende oorzaak is een diepe veneuze trombose, oftewel een bloedklonter die een ader verstopt. Dit gaat vaak gepaard met pijn diep in de kuit. Het been kan klam aanvoelen en een witte kleur hebben. In dit geval moet je met spoed een arts bellen. 

Heb je een operatie ondergaan waarbij een verhoogd risico op lymfoedeem bestaat (bv. een borstkankeroperatie)? Dan moet je bij iedere verandering van de huid (warme plek, pijnlijke plek, rode plek) en elke zwelling in de getroffen arm of been een arts raadplegen.