7 vragen over houtrook

Hoewel de Hollandse winters steeds zachter worden, wordt de houtkachel steeds populairder. Op zich niet vreemd: zo’n vuurtje is nu eenmaal bijzonder knus en gezellig. Maar sommige mensen hebben er ook last van…

1. Is houtrook ongezond?

Ja, houtrook is ongezond. Het is bekend dat er bij het stoken van houtvuur fijnstof vrijkomt. Of dit fijnstof dan net zo schadelijk is als bijvoorbeeld het fijnstof dat door het verkeer wordt veroorzaakt, is tot op heden nog niet duidelijk. Er is al wel veel onderzoek gedaan naar bijvoorbeeld hart- en vaatziekten, luchtwegklachten en een verminderde longfunctie als gevolg van houtrook, maar de resultaten van deze studies laten geen duidelijk oorzakelijk verband zien. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) adviseert wel om de uitstoot van fijnstof als gevolg van verbranding zoveel mogelijk te beperken. Dat heeft alles te maken met het feit dat luchtverontreiniging (en fijnstof is een vorm van luchtverontreiniging) hoe dan ook schadelijk is voor de gezondheid.

2. Welke stoffen komen er vrij bij het stoken van een houtkachel of open haard?

Houtrook bestaat uit een mix van veel verschillende stoffen, gassen en deeltjes. Het RIVM maakt melding van de volgende stoffen die bij een goede (!) houtverbranding vrij kunnen komen:

• fijn stof (waaronder ultrafijn stof)
• anorganische gassen (zoals koolmonoxide, stikstofoxiden)
• vluchtige organische stoffen (onder meer benzeen, styreen, 1,3-butadieen, n-hexaan)
• polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s, waaronder benzo(a)pyreen, dioxines)
• aldehyden, fenolen, levoglucosan en quinonen (zoals respectievelijk formaldehyde, cresol en hydroquinone, guiacol en andere hydroxyfenolen)
• organische zuren (onder meer azijnzuur)
• methoxyfenolen (specifiek bij houtrook).

3. Wat is het verschil tussen goede en onvolledige verbranding?

Bij een onvolledige verbranding ontstaan er meer schadelijke stoffen, zoals koolmonoxide, fijnstof, organische stoffen en roet. Ook wordt de houtkachel of open haard minder warm bij een onvolledige verbranding. De kans op onvolledige verbranding is groter bij oudere of slecht onderhouden kachels en haarden, maar er zijn meer factoren die een rol spelen. Het stookgedrag, het soort hout, de weersomstandigheden, de ventilatie van het huis, het type schoorsteen én het onderhoud van de schoorsteen - het zijn allemaal zaken die bij kunnen dragen aan een onvolledige verbranding.

4. Hoe zie ik of mijn houtkachel een goede verbranding heeft?

Een goede verbranding kenmerkt zich door een rustige en gele vlam in de kachel of haard, terwijl de rook die uit de schoorsteen komt nagenoeg kleurloos is. Als de rook uit je schoorsteen donker van kleur is, dan is er sprake van een onvolledige verbranding. In het vuur zelf zie je dit aan onrustig flakkerende vlammen die oranje gekleurd zijn. Is de verbranding onvolledig, dan is het zaak de luchttoevoer te verbeteren.

5. Wat kan ik doen om de schadelijke uitstoot van mijn houtkachel tot een minimum te beperken?

Er zijn verschillende aspecten waar je op kunt letten:

• De grootte van de kachel moet in verhouding staan tot de ruimte die je ermee verwarmt. Is de kachel te groot, dan wordt het gauw te warm en ben je geneigd het vuur te smoren. Gevolg is dan echter dat de verbranding niet meer volledig is. Online vind je veel - commerciële - rekentools, maar een specialistisch advies op maat verdient de voorkeur.
• Een installateur moet bepalen of de schoorsteen en het rookkanaal voldoen aan de eisen van het bouwbesluit. Belangrijk, zowel voor je eigen gezondheid als voor het voorkomen van een schoorsteenbrand. Daar komt bij dat bijvoorbeeld een te lage schoorsteen meer overlast kan veroorzaken. Zorg er verder voor dat je de schoorsteen minstens één keer per jaar laat vegen.
• Stook altijd volgens de Zwitserse methode: dik hout onderop en daarbovenop kruislings kleinere houtjes en een paar aanmaakblokjes die je daarna aansteekt. Het vuur verspreidt zich van boven naar beneden, vandaar dat de Zwitserse methode ook wel ‘omgekeerde methode’ wordt genoemd.
• Een open deur misschien, maar we noemen hem toch: stook alléén droog en onbehandeld hout dat minimaal twee jaar buiten onder een afdak heeft gelegen. Stook je met nat hout - met een vochtigheidspercentage van 20 procent of hoger - dan krijg je een onvolledige verbranding. Sloophout, geverfd hout, geïmpregneerd hout, spaanplaat, multiplex: het is allemaal materiaal dat absoluut niet in de houtkachel of haard thuishoort, omdat er bij verbranding zeer schadelijke stoffen vrij kunnen komen. Ook nooit op het vuur, in de kachel of in de allesbrander: papier, kranten, plastic, enzovoort.
• Stook niet bij windstille of mistige weersomstandigheden, want dan wordt de rook onvoldoende verspreid. De website Stookwijzer checkt op basis van de luchtkwaliteit en de windkracht op jouw locatie of je wel of geen vuurtje kunt stoken.
• Voor houtkachels geldt dat alle luchttoevoeropeningen áltijd open moeten staan tijdens het stoken. Wordt het te heet, doe dan een raam open en voeg geen nieuw hout aan het vuur toe. Vanwege het risico op onvolledige verbranding is het smoren van het vuur uit den boze.
• Een houtvuur moet je altijd vanzelf uit laten branden.

6. Hebben mensen met een luchtwegaandoening meer last van houtrook?

Sowieso heeft de een meer last van houtrook dan de ander. Los daarvan is het zo dat mensen met een luchtwegaandoening, hart- en vaatziekten, oudere mensen en kinderen sneller en meer last hebben van houtrook. De klachten die zij ervaren, zijn overigens niet specifiek voor houtrook: luchtverontreiniging door verkeer of industrie veroorzaakt bij deze mensen dezelfde klachten.

7. Is de pelletkachel een goed alternatief voor de houtkachel?

Helemaal niet stoken is natuurlijk het allerbeste alternatief. Wil je toch af en toe stoken? Dan is de pelletkachel een mogelijkheid. Deze brandt zowel schoner als efficiënter dan een open haard of houtkachel. Het is echter geen goed idee om de pelletkachel als hoofdverwarming te gebruiken, want op het moment dat je echt dagelijks stookt, levert ook de pelletkachel een behoorlijke hoeveelheid fijnstof op.