Van fobie tot PTSS
Hoe wordt ‘gewone’ angst een angststoornis? Wanneer moet je hulp zoeken? Psychiater en filosoof Damiaan Denys geeft antwoord op acht vragen over angststoornissen.
1. Hoe wordt ‘gewone’ angst een angststoornis?
Wat er precies misgaat bij mensen met een angststoornis, weten onderzoekers nog niet. Wat ze wel weten, is dat de oorzaak ligt in de amygdala. Dit hersengebied speelt een belangrijke rol bij de verwerking van emoties. Psychiater Damiaan Denys: "Wanneer je schrikt van een auto die rakelings langs je rijdt, gaan er prikkels naar de amygdala. Die zegt: dit is iets om bang voor te zijn. Het lichaam maakt vervolgens het hormoon noradrenaline aan, je wordt geconcentreerder, spant je spieren en krijgt een vluchtreactie. Of je bevriest juist. Bij mensen met een angststoornis wordt de amygdala vaker en sneller geactiveerd. Zij reageren daardoor met angst op dingen die op zich normaal zijn, zoals een groepje mensen dat staat te praten."
2. Wanneer moet je hulp zoeken?
Iedereen is weleens angstig. Maar als de angst je dagelijks leven flink verstoort, is het verstandig om hulp te zoeken. Denys: "Bij de diagnose kijken we naar de duur van de angst, de ernst en de impact. Als je angst langer duurt dan een uur per dag, als je niet meer kunt werken, als je relaties spaak lopen of als je geen normaal leven meer kunt leiden, kun je spreken van een angststoornis."
3. Welke symptomen heb je bij een paniekstoornis?
Bij een paniekstoornis heb je last van paniekaanvallen: korte, hevige angst die plotseling kan optreden. Naast het angstige gevoel kun je last hebben van hartkloppingen, ademnood, zweten, een beklemd gevoel op de borst, trillen, duizeligheid of misselijkheid. Een paniekaanval kan ook angst voor de angst zélf veroorzaken. Je bent dan bang dat je flauwvalt of zelfs doodgaat.
4. Wat is een fobie?
Als je een fobie hebt, ben je bang voor specifieke dingen, bijvoorbeeld om over een brug te lopen of rijden, voor bepaalde dieren of omstandigheden, voor de tandarts, kleine ruimtes of grote hoogtes. Je gaat deze situaties vermijden. Een fobie kan voor paniekaanvallen zorgen, of voor extreme angst.
5. Wat is een sociale fobie?
Bij een sociale fobie ben je heel bang om dingen te doen waar anderen bij zijn. De angst om af te gaan of in verlegenheid gebracht te worden is dan zo groot, dat je sociale situaties gaat vermijden. Bijvoorbeeld een presentatie houden of op bezoek gaan, of zelfs een gesprekje voeren op straat.
6. Wat is PTSS?
Mensen met een posttraumatische stressstoornis (PTSS) hebben een traumatiserende gebeurtenis meegemaakt, bijvoorbeeld mishandeling, seksueel geweld of een auto-ongeluk. De angstige herinneringen kunnen zorgen voor nachtmerries of flashbacks. PTTS is vaak goed te behandelen, bijvoorbeeld met EMDR-therapie.
7. Wat is een gegeneraliseerde angststoornis?
Dan maak je je veel zorgen over alledaagse dingen. Je bent bijna altijd nerveus en angstig en voelt je gejaagd. De zorgen gaan vaak over gezondheid, geld of werk, of je bent bang dat je dierbaren iets ergs overkomt. Een gegeneraliseerde angststoornis komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
8. In welke vormen komt een dwangstoornis voor?
Bij een dwangstoornis denk je steeds aan dezelfde dingen, al wil je dat niet. Soms blijft het bij nare gedachten, soms moet je van jezelf ook bepaalde dingen doen. Het kan erger worden als je stress hebt. De dwangstoornis is er in verschillende vormen. Bij een obsessieve-compulsieve stoornis voer je herhalende handelingen uit. Een voorbeeld is smetvrees, waarbij je constant aan het schoonmaken bent. Een ander voorbeeld is de verzamelstoornis. Mensen die hieraan lijden, bewaren zo veel spullen dat hun huis vol staat. Bij een excoriatiestoornis pulk je zo veel aan je huid dat die beschadigd raakt. Bij trichotillomanie trek je je eigen haren uit, zowel hoofdhaar als wimpers en wenkbrauwen. Wie last heeft van een morfodysfore stoornis, ook wel Body Dysmorphic Disorder (BDD) genoemd, ziet zichzelf of een bepaald lichaamsdeel als extreem lelijk. Als je deze stoornis hebt, durf je soms niet meer onder de mensen te komen.
Lees ook: "Iedereen kan dat breekpunt van angst bereiken"
Damiaan Denys is psychiater bij het Amsterdam UMC, gespecialiseerd in angst- en dwangstoornissen en diepe hersenstimulatie. Hij is hoogleraar psychiatrie aan de Universiteit van Amsterdam en filosoof en schreef het boek Het tekort van het teveel - de paradox van de mentale zorg. Damiaan Denys geeft ook lezingen en theatervoorstellingen over angst.
Dit artikel verscheen eerder in +Gezond april 2022. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai!
