Een psychose: wanen en hallucinaties

Waardoor krijg je een psychose?

"Op de vraag wat de oorzaak is van een psychose kan ik geen eenduidig antwoord geven. Erfelijke factoren spelen een rol, maar ook stress en drugsgebruik. Een psychose kan te maken hebben met een psychische aandoening. De meest bekende psychische aandoening waarbij psychoses voorkomen is schizofrenie, maar een psychose kan ook voorkomen bij mensen die een bipolaire stoornis (manisch-depressiviteit) hebben, of na een ingrijpende, stressvolle gebeurtenis in iemands leven.

Psychoses komen voor in alle culturen en in alle lagen van de bevolking. De psychose is van alle tijden; het is geen nieuwe aandoening of welvaartsprobleem. Een psychose kan dagen duren, maar ook weken of maanden."

Ik merk dat mijn voorheen rustige buurman de laatste tijd verandert. Hij praat in zichzelf, denkt dat hij achtervolgd wordt en is ineens wantrouwig. Wat is er aan de hand?

"Als je je zorgen maakt, kun je hem het beste vragen wat er aan de hand is. Zijn vreemde gedrag hoeft geen psychische oorzaak te hebben. Misschien ervaart hij veel stress, heeft hij grote schulden of heeft een naaste verloren.

Voordat je met hem gaat praten is het zinvol om van tevoren de checklist op deze pagina door te lezen. Als je buurman inderdaad een psychose heeft, is de kans groot dat hij dit niet met u wil bespreken. Psychotische mensen zijn meestal bang en achterdochtig. Het is zinloos en zelfs onverstandig om te proberen hem ervan te overtuigen dat hij psychotisch is. Adviseer hem om naar de huisarts te gaan of naar mensen die hem goed kennen, zoals familie en goede vrienden. Bied aan om met hem mee te gaan, als je een goede band hebt met je buurman."

Mijn moeder heeft twee psychosen gehad. De laatste tijd gedraagt ze zich weer op een zelfde manier dus ik vermoed dat er weer een psychose aankomt. Heeft ze schizofrenie?

"Alleen een psycholoog of een psychiater met ervaring kan de diagnose schizofrenie stellen. Deze professional kan pas na meerdere gesprekken met de persoon in kwestie en met familieleden of goede vrienden, en na observatie van het gedrag van degene om wie het gaat zeker zijn van de zaak. Natuurlijk kunnen herhaalde psychosen een aanwijzing zijn voor schizofrenie, maar dit symptoom alleen biedt onvoldoende basis voor de diagnose. Mensen met schizofrenie kennen ook lange perioden waarin zij tot niets komen. Ze zijn lusteloos en ontplooien weinig initiatieven. De kans op alcohol- en drugsmisbruik is groot.

Of je moeder nu schizofrenie heeft of niet, het is altijd belangrijk om te achterhalen waardoor een psychose ontstaat. Meestal is stress de aanleiding, stress naar aanleiding van grote of kleine kwesties. Het is goed om samen met je moeder mogelijke stressbronnen op te sporen en weg te nemen."

Ik ben pas bevallen. De zwangerschap en de bevalling verliepen prima, maar ik heb steeds meer het gevoel dat mensen tegen me zijn en dat ze mij en mijn zoon iets willen aandoen. Stemmen zeggen dat er iets ergs gaat gebeuren. Wat nu?

"Een bevalling is een heftige gebeurtenis die allerlei emoties oproept. Het kan best zijn dat de gevoelens die je noemt betekenen dat je de pijn en de heftigheid van deze emoties aan het verwerken bent. Je hebt een aanpassingsstoornis als de angst en de somberheid langer aanhouden en het moeilijk maken voor u om weer met mensen in contact te treden of weer te gaan werken.

Soms krijgen jonge moeders een postpartum psychose (ook wel kraambedpsychose). Je zegt dat je stemmen hoort en dat je merkt dat mensen zich tegen jou en je zoon keren. Dit kunnen aanwijzingen zijn voor zo’n psychose. Een postpartum psychose is meestal goed behandelbaar. Zoek contact met je huisarts en vertel waar je last van hebt. Het is belangrijk om zo snel mogelijk iets aan een psychose te doen, want hoe sneller deze wordt behandeld, des de groter is de kans op volledig herstel."

Hoe is het om samen te leven met iemand die meerdere psychoses heeft doorgemaakt?

"Dat is soms makkelijk en soms moeilijk, maar altijd intens. Mensen die aan schizofrenie lijden en een relatie hebben, maken hun psychoses niet alleen door. Hun partners kunnen 'in de waan' terechtkomen, waardoor zij te maken krijgen met agressie en extreme achterdocht van degene met schizofrenie. Ook als dit niet gebeurt, is het heftig om degene van wie je houdt zo totaal te zien veranderen. Het is belangrijk voor partners van mensen met schizofrenie om goed voor zichzelf te zorgen, om grenzen aan te geven en op tijd hulp in te schakelen."

Jean-Pierre van de Ven is psycholoog bij Fonds Psychische Gezondheid en bij Korrelatie. Korrelatie is een landelijke hulplijn voor mensen met psychische en psychosociale problemen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan relatieproblemen, opvoedingsproblemen en problemen op het werk of op school.

Korrelatie geeft gratis advies en hulp, aan iedereen die erom vraagt. Dit kan anoniem, zowel telefonisch als via de mail of chat. Psychologen en maatschappelijk werkers luisteren, duiden het probleem, adviseren en verwijzen zo nodig door naar betrouwbare gespecialiseerde hulpverlener. Op werkdagen te bereiken op nummer (0900) 1450 (€ 0,15 p/m, 09-18 uur).