Lactose-intolerantie

Lactose is een natuurlijke melksuiker. Het komt voor in de volgende melkproducten:

• Volle, halfvolle, magere melk en karnemelk.
• Geitenmelk, schapenmelk, paardenmelk en ezelinnenmelk.
• Zachte geiten- en schapenkaas (bijvoorbeeld feta).
• Chocolademelk, yoghurtdrink en fruitzuiveldranken.
• Smeltkaas, smeerkaas, buitenlandse kaas, verse kaas, cottage cheese en hüttenkäse.
• Yoghurt, kwark en melkkefir.
• Vla, pap, pudding en mousse.
• Slagroom, zure room en crème fraiche.

In Nederlandse harde kaas, zoals Goudse kaas, komt geen lactose voor. Alleen voldoende gerijpte kazen zijn lactosevrij, jonge en belegen kaas bevatten nog wel lactose.

Lactose splitst zich in je darmen op in suikers, die door het hele lichaam kunnen worden opgenomen. Om lactose te verteren, is lactase nodig. Lactase splitst lactose in de suikers glucose en galactose, die je lichaam gebruikt als bouwstenen of energie.

Lactose-intolerantie

Lactose-intolerantie wil zeggen dat lactose in je darmen niet wordt afgebroken tot verteerbare suikers. Dit leidt tot verschijnselen als overmatig gas- en zuurproductie, opgeblazen gevoel, winderigheid en diarree.

Dit komt doordat het enzym lactase in onvoldoende mate of helemaal niet aanwezig is. Of klachten optreden, hangt onder meer af van de hoeveelheid lactase die je lichaam nog aanmaakt.

Het hangt ook af van de samenstelling van de voeding en de soorten bacteriën die in je darmen leven. Schiet de aanmaak van lactase tekort, dan verteert de lactose uit de voeding onvoldoende.

Het lichaam kan onverteerde lactose niet opnemen. Dit heet 'lactosemalabsorptie'. Lactosemalabsorptie geeft niet altijd klachten. Waarschijnlijk hebben veel mensen een lactasetekort zonder dat zij hier iets van merken. In Europa komt lactose-intolerantie voor bij ongeveer 2 procent van de totale bevolking. De aanmaak van het enzym lactase is het hoogst direct na de geboorte, omdat de voeding dan uitsluitend uit moedermelk bestaat.

De productie van het enzym lactase daalt tussen het tweede en vijfde levensjaar, omdat kinderen dan meer groente en vlees gaan eten. Ook al drink je helemaal geen melk meer, je lichaam blijft lactase produceren. Dit is erfelijk bepaald. Bij oudere mensen kan de productie van lactase wel sterk afnemen.

Lactosemalabsorptie

Elke baby beschikt bij de geboorte over voldoende lactase om lactose in de moedermelk of de voeding goed te verteren. Bij meer dan 80 procent van de wereldbevolking neemt de productie van lactase na het derde levensjaar geleidelijk af. Eigenlijk is lactosemalabsorptie dus een normaal verschijnsel.

Uit onderzoek onder 400 blanke Nederlanders is gebleken dat 9 procent van de leeftijdsgroep van 18 tot 30 jaar en 15 procent van de leeftijdsgroep van boven de 40 jaar lactose niet of niet volledig kan verteren.

Toch hadden maar weinig mensen met lactosemalabsorptie last van darmklachten, hoewel ze een normale hoeveelheid melkproducten gebruikten. Dit houdt dus in dat er bij een lactosemalabsorptie niet altijd een lactosebeperkt dieet noodzakelijk is.

Voor een gezonde voeding moet je elke dag twee tot drie glazen melk of melkproducten gebruiken. Neem je veel meer melk of melkproducten dan de aanbevolen hoeveelheid, dan kun je - als je last hebt van lactosemalabsorptie - klachten krijgen.

Oorzaken lactosemalabsorptie

In de meeste gevallen is lactosemalabsorptie erfelijk. Er zijn ook andere oorzaken, zoals een darminfectie, een darmontsteking of een darmoperatie, waardoor de darmwand beschadigd kan worden.

Hierdoor vermindert de aanmaak van lactase sterk en ontstaat er tijdelijk een lactosemalabsorptie. De darmwand herstelt weer als je genezen bent van de ziekte of operatie. De lactaseproductie komt dan weer op het normale niveau.

Bewijs voor lactose-intolerantie

Als je wilt weten of je lactose-intolerant bent, kun je dat laten onderzoeken. Je moet dan een bepaalde hoeveelheid lactose nuttigen. Aan je bloed kun je zien of de bloedsuikerspiegel stijgt, want de lactose wordt na inname omgezet in suikers die weer in het bloed terechtkomen.

Blijft je bloedsuikergehalte na consumptie van lactose beneden de 20 mg/100 ml? Krijg je last van de eerder genoemde verschijnselen? Dan ben je waarschijnlijk lactose-intolerant. Deze verschijnselen kunnen al optreden als je één glas melk drinkt.

Onderzoekmethoden naar lactose-intolerantie

Waterstofademtest
Bij deze test meet je de hoeveelheid waterstof in je uitademingslucht voor en gedurende drie uur na toediening van een bepaalde hoeveelheid lactose. Als de hoeveelheid waterstof in de uitademingslucht in die periode stijgt, dan verteert de lactose niet goed.

Proefdieet
Is door middel van een waterstoftest bepaald dat er sprake is van lactose-intolerantie? Dan kan je door middel van een proefdieet vaststellen welke hoeveelheid lactose nog geen klachten veroorzaakt.

Dit proefdieet bestaat uit een volwaardige voeding zonder melk en lactosebevattende melkproducten. De hoeveelheid lactose in de voeding kan je opvoeren tot die hoeveelheid waarbij de klachten nog niet optreden.

Krijg je na het consumeren van een geringe hoeveelheid melk of melkproducten weer last van je maag en darmen? Dan kun je definitief zeggen dat je lactose-intolerant bent.

Onderzoekmethoden naar lactose-intolerantie bij zuigelingen

De waterstofademtest is voor zuigelingen jonger dan 12 maanden onbetrouwbaar. Wel kan de arts de zuurgraad van de ontlasting meten en aan de hand daarvan vaststellen of de zuigeling lactose-intolerant is. Op basis van de uitslagen van de verrichte onderzoeken zal de arts bepalen welke zuigelingenvoeding het meest geschikt is.

De klachten verhelpen

Het gemakkelijkst zou zijn melk en overige lactosebevattende voedingsmiddelen te mijden, maar dit is bijna onmogelijk. Lactose zit namelijk in veel producten en de mineralen die in melk zitten heb je ook nodig. Een andere oplossing is met behulp van een enzympreparaat de lactose afbreken voordat je de melk drinkt. Ook kan je het tekort aan lactase in je lichaam tijdelijk aanvullen met tabletten, zodat lactose wel wordt afgebroken.

Begrippenlijst

Lactose - De suiker die voorkomt in de meeste melksoorten, zoals in moedermelk en koemelk. Lactose is een zogenaamde 'dubbele suiker'. Het bestaat uit een molecuul glucose en een molecuul galactose.

Lactase - De stof (enzym) die de lactose splitst in glucose en galactose, zodat de suikermoleculen in het lichaam kunnen worden opgenomen.

Lactosemalabsorptie - Is in de darm te weinig lactase actief? Dan breekt de lactose uit je voeding niet of niet volledig af. Meestal geeft dit geen klachten.

Lactose-intolerantie - Hiervan is sprake als er darmklachten ontstaan na het gebruik van 'gewone' hoeveelheden melk en melkproducten. Dat is twee tot drie glazen per dag.