Feit of fabel: is margarine gemaakt van plastic?

Zoals gezegd doen er veel rare verhalen over margarine de ronde. Het beruchte plasticverhaal, de verfmythe of het fabeltje dat het ontwikkeld zou zijn om kalkoenen vet te mesten. Hoe zit het nu echt?

Verschilt margarine écht maar één molecuul van plastic?

We pikken het plasticverhaal er even uit. Hoe zit dat dan? Scheikundig gezien zijn vrijwel alle stoffen opgebouwd uit verschillende elementen. Water (H2O) en zuurstof (O2) bijvoorbeeld; deze twee moleculen bevatten allebei het element zuurstof (O), maar lijken niet op elkaar. Het eindproduct wordt niet bepaald door de elementen zelf, maar door de verhoudingen en de manier waarop ze aan elkaar verbonden zijn. Mensen bestaan voor 93 procent uit de atomen waterstof (H), koolstof (C) en zuurstof (O). Polyethylene, oftewel plastic, bestaat meestal uit de elementen koolstof (C) en waterstof (H). Er mist dus slechts één element, namelijk zuurstof, om theoretisch een mens op te kunnen bouwen. Toch zijn wij mensen echt niet van plastic, en margarine ook niet. De oliën en vetten in margarine, maar ook in olijfolie of boter, zijn opgebouwd uit koolstof (C), waterstof (H) en zuurstof (O). En die elementen zitten ook in het menselijk lichaam. Als je de theorie achter het plasticverhaal doortrekt, zou margarine dus eerder op mensen lijken dan op plastic. Waarschijnlijk is dit fabeltje ontstaan omdat margarine en halvarine vroeger ook wel 'kunstboter' of 'namaakboter' werden genoemd.

Dat er echt niets chemisch of kunstmatigs aan margarine is, blijkt ook wel uit het feit dat het eenvoudig zelf te maken is. Het staat in minder dan tien minuten op tafel en daar komt echt geen plastic aan te pas! Wanneer je varieert met toegevoegde kruiden, heb je in no-time smakelijke smeersels voor bij de borrel of als basis voor op je broodje.

Waarom kruidenmargarine in plaats van kruidenboter?

Hiervoor kijken we eerst naar het verschil tussen roomboter en margarine. ‘Gewone’ kruidenboter wordt gemaakt van roomboter en bevat daardoor meer verzadigd vet dan halvarine en margarine. Margarine bevat daarentegen (meervoudig) onverzadigde vetzuren die goed zijn voor het hart. De plantaardige oliën in margarine bevatten namelijk omega-3 en omega-6. Deze vetten hebben een goede invloed op het cholesterolgehalte in het bloed. Verzadigd vet kan ongunstige effecten hebben op je gezondheid. Het verhoogt het LDL-cholesterol, wat niet goed is voor de bloedvaten. Het vervangen van verzadigd vet door onverzadigd vet kan het cholesterolgehalte zelfs verlagen. Ook hebben roomboter en halvarine een ander vetgehalte (±80 procent tegenover ±40 procent). Dit heeft invloed op het aan het aantal calorieën: halvarine bevat slechts 361 kcal per 100 gram; roomboter bevat meer dan het dubbele met 735 kcal.

Het verschil in kilocalorieën is echter niet de enige reden om voor halvarine in plaats van roomboter te kiezen. Aan de meeste halvarine en margarine is bovendien extra vitamine D toegevoegd, een vitamine waar veel mensen wel iets extra’s van kunnen gebruiken want  vitamine D-tekort komt veel voor. Margarine bevat ook vitamine E, welke van nature afkomstig is in de plantaardige oliën in het product. Naast vitamine D, is het ook verrijkt met vitamine A.Het advies van het  Voedingscentrum is daarom om margarine of halvarine uit een kuipje of vloeibare margarine te gebruiken in plaats van roomboter. Een bijkomend voordeel is dat een plantaardige keuze ook nog eens beter voor het milieu is.

Getty Images

Zelf kruidenmargarine maken

De meeste margarines van Becel zijn helemaal plantaardig; ze bevatten geen ingrediënten van dierlijke oorsprong. Waar roomboter wordt gemaakt van melk, is de basis voor het recept voor margarine een mix van plantaardige oliën. In het geval van Becel is dat een combinatie van zonnebloem-, koolzaad- en lijnzaadolie. Dit betekent ook dat deze margarine geschikt is voor vegetariërs en veganisten en voor mensen met lactose-intolerantie.
Ook deze zelfgemaakte kruidenmargarine is 100 procent plantaardig. Als je wilt zou je melk kunnen toevoegen om het geheel iets romiger te maken, maar nodig is het zeker niet. We gebruiken mosterdpoeder als emulgator (lees: om water en olie te mengen). Je zou ook (gepasteuriseerd) eigeel kunnen gebruiken. Beide zijn in de meeste supermarkten gewoon verkrijgbaar.

Zo maak je 't

Ingrediënten

• 2 el tropische olie (bijvoorbeeld kokos- of palmolie)
• 3 el vloeibare plantaardige olie (bijvoorbeeld koolzaad-, lijnzaad- en/of zonnebloemolie) of een mix van oliën, zoals de Becel olie blend
• (eventueel 2 tl melk)
• 1 tl wortelsap (voor de kleur)
• ¼ tl mosterdpoeder (of 2 tl gepasteuriseerd eigeel)
• Citroensap
• Handje verse bieslook
• Handje verse peterselie
• 1 teen knoflook

De bereiding

• Begin met 2 eetlepels tropische olie in een metalen kom. Laat dit smelten door de kom boven een pan met heet water te zetten.
• Vervolgens vul je een grote bak met ijswater door koud water aan te vullen met ijsblokjes. Let hierbij goed op dat het water koud genoeg is. Wees daarom niet zuinig met de ijsblokjes. Doe 3 eetlepels vloeibare plantaardige olie in een kleine kom en zet deze kom direct in het ijswater.
• Voeg 2 theelepels melk, 1 tl wortelsap en ¼ tl mosterdpoeder (of het eigeel) toe. Roer het mengsel door totdat het zichtbaar crème kleurt.
• Voeg de gesmolten tropische olie toe aan de gekoelde plantaardige oliën. Blijf roeren tot het dikker wordt en het een smeerbare spread is.
• Voeg er voor de smaak nog een paar druppels citroensap en zout en peper aan toe. Snijd de bieslook en peterselie heel fijn en pers de knoflook uit. Roer dit door het mengsel.
• Zet de margarine een tijdje in de koelkast om het smeersel wat steviger te laten worden.

Tip: vervang de kruiden door basilicum en voeg 2 theelepels Parmezaanse kaas toe om een Italiaanse variant te maken. Of ga voor een Aziatische ‘touch’ door wasabi te gebruiken!

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Becel.