Staar herkennen en behandelen

Van alle oogaandoeningen op latere leeftijd komt staar (cataract) het meest voor. In Nederland krijgt bijna de helft van de 65- tot 74- jarigen staar. Van de 75-plussers krijgt zelfs 70 procent staar. De ziekte kan zich ook bij 40-plussers ontwikkelen; nog jongere patiënten met staar zijn uitzonderlijk. Vrouwen hebben er bijna twee keer zo veel kans op als mannen. In 2003 hadden volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) naar schatting 222.800 vrouwen in Nederland staar en 120.900 mannen.

Wat gaat er mis?

Eiwitten in de lens klonteren samen onder invloed van het ouder worden. De lens wordt daardoor minder helder. Door de vertroebeling van de ooglens wordt het zicht minder goed. Je kunt het vergelijken met een ruit die steeds vuiler wordt: daar kun je ook steeds slechter doorheen kijken.

En dan?

Vaak duurt het jaren voordat het zicht wazig wordt. De aandoening kan geleidelijk tot slechtziendheid en uiteindelijk tot blindheid leiden. Omdat staar zich zo langzaam ontwikkelt, hebben patiënten vaak niet in de gaten dat er iets aan de hand is, tot ze zoveel minder gaan zien dat ze naar de opticien of oogarts gaan voor sterkere lenzen of brillenglazen. Maar sterkere glazen kunnen de wazigheid door staar niet meer terugdraaien.

Wat zijn de risicofactoren?

• Hogere leeftijd.
• Erfelijkheid (als je ouders, broers of zusters staar hebben, loop jij meer risico).
• Oogletsel (bijvoorbeeld een stomp op het oog).
• Gebruik van medicijnen, zoals corticosteroïden (prednison).
• Roken.
• Overmatig alcoholgebruik.
• Langdurige blootstelling aan zonlicht.

Heeft een oogtest zin?

Ja. De oogarts of optometrist kan eenvoudig vaststellen of je staar hebt. Met een spleetlamp die een smalle bundel licht geeft, kan worden bekeken of er troebelingen in de ooglens zijn. Wanneer moet je naar de dokter? Ga naar de huisarts of oogarts als je met één of beide ogen een of meer van de volgende symptomen hebt: wazig zien; steeds slechter kunnen lezen, zelfs met een leesbril; dubbel zien; snel verblind worden bij tegenlicht; vervormde beelden zien; steeds meer last hebben van bijziendheid (je kunt wat ver weg is niet scherp zien); in toenemende mate last hebben van nachtblindheid.

Hoe wordt het behandeld?

Soms kan, in een vroeg stadium, met sterkere brillenglazen het ver zien verbeteren. Ook kan feller licht helpen bij het lezen. De enige effectieve (en zeer veilige) behandeling van staar is het operatief verwijderen van de lens en deze vervangen door een kunstlens. Dat kan in elk stadium van de ziekte, als de kwaliteit van leven vermindert. Er zijn geen medicijnen, oogdruppels of diëten die staar kunnen verhelpen.

Oogarts Hans Lemij, werkzaam bij Oogziekenhuis Rotterdam en gespecialiseerd in het behandelen van staar:

"Staar kun je vergelijken met het krijgen van grijs haar. Het hoort bij het ouder worden. Staar is niet erg, omdat het heel goed te behandelen is. We opereren veel vaker al in een vroeg stadium van staar. Mensen stellen tegenwoordig hoge eisen aan wat ze kunnen zien, ze willen niet met staar blijven rondlopen. Waarom zou je ook? Het is een heel veilige ingreep – de meest uitgevoerde operatie ter wereld. Zelfs in berghutjes in Nepal worden staaroperaties verricht. In Nederland gebeurt een staaroperatie meestal poliklinisch; de ingreep duurt minder dan een uur."

Goed voor de ogen

De kans op slechtziendheid en blindheid door staar kun je zelf eenvoudig verkleinen.

• Laat je ogen geregeld controleren. Zeker als er risicofactoren zijn voor staar is het een must om de ogen regelmatig te laten controleren. Ga je plotseling minder scherp zien? Laat je ogen dan altijd meteen nakijken.
• Rook niet. Roken is een van de grootste risicofactoren voor staar.
• Bescherm je ogen tegen UV-straling. Overmatig zonlicht is een risicofactor voor staar.
• Eet gezond. De wetenschappelijke aanwijzingen stapelen zich op dat gezonde voeding beschermt tegen staar. Gezond is: veel groene groenten, veel fruit en veel onverzadigde vetzuren (zoals noten, olijfolie, vette vis). Voedsel met een zogeheten lage glycemische index bevat koolhydraten die langzaam door het lichaam worden opgenomen, en is beter voor de ogen dan voedsel met een hoge glycemische index (snelle koolhydraten). Eet daarom bijvoorbeeld veel volkorenproducten, zilvervliesrijst en peulvruchten. Hoe meer vezels en hoe minder bewerkt het product is, hoe beter. Voorbeelden van voedsel met een hoge glycemische index (en dus veel ongezonde ‘snelle suikers’) zijn cake, koekjes, witbrood, witte rijst en suikerhoudende voedingsmiddelen. Er zijn ook aanwijzingen dat supplementen met een hoge (maar veilige) dosis vitamine C beschermen tegen staar. Daarbij gaat het om minstens 360 mg vitamine C per dag.

Naar de opticien, optometrist of oogarts?

Bij de opticien kun je terecht voor een normale oogmeting: het meten van bij- of verziendheid, de cilindersterkte en de oogdruk. Opticien is geen beschermde titel. Het predicaat ‘Erkend Optiekbedrijf’ biedt de garantie dat er in de winkel minstens één mbo-gediplomeerde opticien aanwezig is. Om je ogen te laten controleren op staar of kun je naar een optometrist gaan en een optometrisch onderzoek aanvragen.

Optometristen zijn werkzaam bij optiekzaken en ziekenhuizen. Zoek via www.optometrie.nl een optometrist bij jou in de buurt (kies 'Praktijkzoeker’). Een optometrist zal bij vermoeden van een oogziekte altijd doorverwijzen naar de oogarts. Voor behandeling kun je alleen bij de oogarts terecht. Met een verwijskaart van de huisarts kun je je ogen natuurlijk ook bij de oogarts laten controleren. Alleen de oogarts wordt vergoed door de zorgverzekeraar.