Oogarts over staar: 'Je herstelt sneller bij een tweezijdige operatie'

Van alle 75-plussers heeft meer dan de helft (60 procent) last van staar. Wat gebeurt er in je oog als je staar hebt?

Rudy Nuijts: “Staar is het ­verouderen en troebel worden van de ooglens. ­De lichtstralen die we zien, worden in het oog ­‘gebroken’ door het hoornvlies en de ooglens, en achterin het oog geprojecteerd op het netvlies. Dat is kort gezegd hoe we zien. De ooglens is zo flexibel dat we hem ­kunnen aanpassen om op verschillende afstanden en bij verschillende lichtsterkten scherp te zien. Maar als we ouder worden, wordt de ooglens geleidelijk steeds stijver. Dat is een natuurlijk proces. Het zorgt ervoor dat we een leesbril nodig hebben als we rond de 50 zijn. Ook wordt de ooglens steeds minder water­houdend en minder plooibaar, waardoor je op latere leeftijd steeds minder helder kunt zien. Langzaam krijgt de lens een gele of zelfs donkerbruine kleur. Die kleur, in combinatie met de troebele blik, noemen we staar.”

Zijn er naast leeftijd ook andere risicofactoren?

“Mensen met suikerziekte hebben een groter risico om staar te krijgen. De hoge bloedsuikers zorgen ­ervoor dat ook in de lens de glucose hoger is, waardoor er in de lens minder vocht aanwezig is. Dit versnelt het verouderingsproces. Verder is bekend dat roken een schadelijke invloed heeft en bepaalde oogdruppels ook. Mogelijk geldt hetzelfde voor alcohol en een overvloed aan zonlicht, maar daar zijn wetenschappers het nog niet over eens.’’

Wat kun je doen om staar uit te stellen of zelfs te ­voorkomen?

“Gezond eten helpt, blijkt uit studies. Het gaat ­daarbij vooral om antioxidanten. Dat zijn stofjes die het verouderingsproces in onze cellen tegengaan. Dat doen ze niet alleen in de ooglens, maar in vrijwel alle ­organen van het ­lichaam.’’

Hoe krijg ik meer antioxidanten binnen?

‘‘In fruit zitten veel antioxidanten. Je kunt ook ­extra vitamine C slikken, dat is ook een ­antioxidant. ­Vitamine C is bovendien ongevaarlijk: het teveel plas je gewoon weer uit.”

Helpt het om een zonnebril te dragen?

‘‘Een zonne­bril dragen kan wel helpen om schade aan het netvlies te voorkomen, maar tegen staar helpt een zonnebril waarschijnlijk niet. Van nature werkt de ooglens namelijk met een ingebouwde filter die ­natuurlijk licht al ­automatisch filtert.”

Wat kun je doen als je denkt dat je staar hebt?

“Iedereen die last heeft van een troebele blik en ­geleidelijk aan steeds minder ziet, zou ik aanraden om naar de oogarts of opticien te gaan. Die kan heel precies opmeten wat er aan de hand is. Tegen staar bestaat geen therapie met oogdruppels. Wel zijn er uitstekende kunstlenzen. Een operatie waarbij een kunstlens de oude ooglens vervangt is de beste ­remedie tegen staar.”

Er worden in Nederland zo’n 180.000 staaroperaties per jaar uitgevoerd. Wat gebeurt er precies bij zo’n ingreep?

“Tijdens de operatie maakt de chirurg met een klein instrument of een laser een heel klein sneetje in het hoornvlies en een ronde opening in het kapsel van de ooglens. Via deze opening kunnen we de oude lens kapot­maken met ultrasoon geluid. Vergruizen noemen we dat. De vergruisde resten van de oude lens zuigen we vervolgens weg, zodat er ruimte ontstaat voor de nieuwe lens: de kunstlens. Deze is dan eenvoudig te plaatsen.”

Ga met troebel zicht altijd naar de opticien of oogarts

Hoe veilig is zo’n operatie?

“Heel veilig. We hebben in Nederland uitstekende oogartsen, zowel in ziekenhuizen als in speciale oogklinieken. De meest ernstige complicatie was vroeger dat er na afloop een ooginfectie kon ontstaan. Dat gebeurt nog heel zelden, slechts bij één op de 15.000 patiënten. Dat komt doordat we ook meteen anti­biotica achterlaten in het oog.”

Welke soorten kunstlenzen zijn er?

“Voor verreweg de meeste mensen is het belangrijk dat ze weer goed in de verte kunnen kijken: alles op een afstand van ­ongeveer drie meter of verder. ­Ongeveer 80 procent kiest daarom voor een een­voudige monofocale lens waar dat goed mee kan. Voor dichterbij gebruiken ze dan een (lees)bril.’’

En welke bijzondere kunstlenzen bestaan er?

‘‘Een speciaal type monofocale lens is de torische lens, die bijvoorbeeld de vorm van het hoornvlies kan corrigeren. Verder is er de EDOF-lens; daarmee wordt het punt waarop je scherp ziet iets uitgerekt, van drie meter tot ongeveer 60 centimeter. Tot slot zijn er ook multifocale ­lenzen. Daarmee kun je op meerdere punten scherp zien, meestal twee of drie. Er komen dan meerdere beelden tegelijk op het ­netvlies, bijvoorbeeld op leesafstand en op de afstand tot een computer. Met een multifocale lens heb je vaak geen (lees)bril meer ­nodig.”

Nooit meer een bril nodig: dat klinkt goed. Waarom zou niet iedereen voor een multifocale kunstlens kiezen?

“De keuze spreken we uiteraard goed door met de ­patiënt. Belangrijk daarbij is welk beroep of welke hobby hij of zij heeft. Als je kiest voor drie brandpunten, wordt de hoeveelheid licht per brandpunt minder. Dat betekent niet dat iemand de wereld ­donkerder waarneemt. Wel kan het zijn dat diegene dan minder contrast waarneemt. Een vrachtwagen­chauffeur die vaak in het donker rijdt, zou ik dus ­zeker niet aanraden om voor zo’n multifocale ­kunstlens te kiezen.”

Is minder contrast zien de enige bijwerking van de multifocale kunstlens?

“Er zijn ook andere bijwerkingen die iets vaker voorkomen bij dit type lens. Een van de bekendste is glare, waarbij je kort verblind wordt door een lichtbron, bijvoorbeeld door autolampen van tegemoetkomend verkeer. Een andere bijwerking is het zien van halo’s: cirkels of ringen om lampen. Je kunt ook last krijgen van het zien van starburst: stervormige schitteringen. Deze bijwerkingen zijn er vooral in het donker.”

Als mensen kiezen voor een staaroperatie, raadt u dan aan om één oog per keer te doen of beide ogen tegelijkertijd?

“Die beslissing is uiteraard aan de patiënt zelf en is ook afhankelijk van hoeveel zorg je na de ingreep om je heen hebt. In mei vorig jaar verscheen een ­publicatie in ­medisch tijdschrift The Lancet met de resultaten van een studie die we in Maastricht ­onder mijn ­leiding hebben opgezet. Uit dat onderzoek blijkt dat het volkomen veilig is om beide ogen op hetzelfde moment te behandelen, én dat die ­behandeling ­bovendien even goed is. Sterker nog: er zijn zelfs grote voordelen aan tweezijdig opereren.”

De meeste mensen willen weer goed in de verte kunnen kijken

Welke voordelen zijn dat?

“Het scheelt veel tijd. Normaal gesproken ­heeft een patiënt ongeveer twee weken nodig om van een staaroperatie te herstellen. Bij twee operaties dus tweemaal twee weken. Stel dat iemand daarbij thuiszorg nodig heeft, dan scheelt het ook in de ­kosten als die periode korter is. Bij tweezijdig opereren zijn minder vaak controles nodig. Het is daardoor ook duurzamer. Een ander groot voordeel is dat bij een tweezijdige operatie de hersenen direct aan de nieuwe situatie wennen, en zich niet tussendoor hoeven aan te passen aan een tijdelijk beeld met twee afwijkende ogen. Het visuele herstel, zoals dat officieel heet, gaat veel sneller.”

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine maart 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.