Geven multifocale lenzen meer kijkvrijheid?
Boven de 43 jaar kunnen de lenzen die zich in het oog bevinden zich op een gegeven moment niet meer voldoende bol maken om beelden van dichtbij scherp te stellen. Dit wordt ouderdomsverziendheid of presbyopie genoemd. Multifocale contactlenzen kunnen dan uitkomst bieden. Gezondheidsnet vroeg optometrist Pauline Schenk naar de voor- en nadelen. Geven multifocale contactlenzen echt meer kijkvrijheid?
1. Wat zijn multifocale contactlenzen precies, hoe werken ze?
"Multifocale contactlenzen zijn contactlenzen die geschikt zijn voor mensen die naast hun vertesterkte een aparte leessterkte nodig hebben. Dit geldt voor bijna alle bril- en lensdragers vanaf ongeveer 43 jaar. Multifocale contactlenzen zijn zo gemaakt dat die beide sterktes in een lens gecombineerd zijn, zodat je zowel veraf als dichtbij scherp kunt zien."
2. Welke soorten zijn er? En wat is het verschil met bijvoorbeeld monovision of bifocale lenzen?
"Er zijn harde bifocale lenzen, die lijken op bifocale brillenglazen dus de vertesterkte gaat naar beneden toe over in de leessterkte. De onderkant is iets verzwaard, waardoor het leesgedeelte onder blijft zitten. Bij het lezen kijk je automatisch iets naar beneden, de lens verschuift iets naar boven en je kijkt door het leesgedeelte. Bifocale lenzen zijn alleen in harde lenzen beschikbaar en hebben geen geleidelijke overgang van vertesterkte naar dichtbij, maar echt een leesgedeelte, net als bij een bifocale bril (met zichtbare leesgedeeltes).
Soms zijn mensen bang dat een multifocale lens gaat 'tollen' in het oog, waardoor het leesgedeelte verkeerd komt te zitten, maar dat is nergens voor nodig. Een harde lens kan soms iets draaien, maar zakt door de verzwaring aan de onderzijde weer op zijn plaats terug en bij een zachte lens merk je helemaal niets van de verdraaiing.
Bij zachte en harde multifocale lenzen worden andere technieken toegepast. Daar zitten de leesdelen rondom. De leessterktes zitten in een soort van onzichtbare ringen ingeslepen en je kijkt dus door beide sterktes tegelijk. De hersenen filteren dan automatisch het scherpste beeld eruit. Het voordeel is dat je er ook boven je hoofd mee kunt lezen in tegenstelling tot een bril en bifocale contactlenzen, omdat het leesgedeelte rondom zit.
Bij monovision wordt één oog voor de verte gecorrigeerd en één oog voor dichtbij. Ook hier gebruiken de hersenen dan automatisch het oog dat het scherpste beeld heeft."
3. Wat zijn de voor- en nadelen ten opzichte van een multifocale bril of een leesbril?
"De voordelen van multifocale contactlenzen zijn, net als bij alle contactlenzen, het feit dat er geen bril nodig is om scherp te kunnen zien. Mensen die het niet prettig vinden om een bril te dragen kunnen met deze lenzen gewoon contactlenzen (blijven) dragen na hun 43e.
Wel moeten sommige mensen erg wennen. Met alle soorten multifocale lenzen kan het even duren voordat de hersenen de juiste keus tussen de scherpe beelden maken en je daar aan gewend bent. Ook lukt het soms niet om de gezichtsscherpte net zo goed te krijgen als bij een bril, bijvoorbeeld voor het lezen. Dan kun je bijvoorbeeld prima de prijskaartjes in de supermarkt, de SMS-jes op je mobiele telefoon of de datum op je horloge lezen, maar pak je er voor het lang lezen van een boek toch nog even een leesbril bij voor optimaal zien.
Over het algemeen voldoen multifocale lenzen voor 80 procent van de tijd of langer. De overige 20 procent van de dag is een simpele leesbril van +1.50 voldoende. Dit verschilt wel erg per persoon en is vooraf moeilijk te voorspellen. Voor mensen die nog nooit harde lenzen hebben gedragen geldt vaak dat het gevoel van de lens op het oog in het begin erg oncomfortabel kan zijn. Maar ook dit verschilt weer per persoon."
4. Kan iedereen multifocale contactlenzen dragen? Kan het met iedere sterkte?
"Er zijn tegenwoordig veel lensmaterialen, mogelijkheden en designs multifocale lenzen, in bijna alle sterktes, bijvoorbeeld ook met cylinders, dus het kan bijna altijd."
5. Je hoort soms dat mensen duizelig worden van multifocale lenzen. Is dit de enige klacht en is er wat aan te doen?
"Dit heeft te maken met het wennen aan de meerdere beelden tegelijk zien. De hersenen moeten wennen aan het verwerken van deze beelden. Duizeligheid komt dus wel eens voor. Hoe lang het duurt verschilt erg, zeg maar van helemaal niet tot een paar uurtjes tot enkele weken. Belangrijk is in ieder geval om deze klachten te melden en de ogen en lenzen regelmatig te laten controleren. Het is vaak een kwestie van uitproberen wat het beste werkt. Soms moet de sterkte nog iets aangepast hierbij kan de contactlensspecialist je adviseren."
