Waarom word je telkens ziek in je vakantie?

Bij vakantie denk je waarschijnlijk aan uitrusten en ontspanning. Toch voelen veel mensen zich juist minder lekker aan het begin van hun vakantie of in het weekend. Sommigen ervaren zelfs gezondheidsklachten. Dit fenomeen heeft een naam. Het wordt wel vrijetijdsziekte of het 'omgekeerd Kortjakje-syndroom' genoemd, naar Kortjakje die altijd de hele week ziek was behalve op zondag.

Geen mythe

Dit syndroom is geen mythe. Onderzoek heeft aangetoond dat het aantal overlijdensadvertenties in de krant zelfs toeneemt aan het begin van een vakantieperiode. Bovendien kent het aantal hartinfarcten tijdens de eerste twee dagen van vakantiereizen een piek. Migraineaanvallen komen vaker voor in het weekend.

Hoogleraar psychologie Ad Vingerhoets onderzocht met zijn collega’s van Tilburg University hoe vaak vrijetijdsziekte voorkomt en wat de symptomen en oorzaken hiervan zijn. Ongeveer 3 procent van de Nederlandse bevolking heeft er in enige of zelfs extreme mate last van. De gemelde gezondheidsklachten zijn heel divers, zoals vage pijnen, overmatige vermoeidheid, misselijkheid en griepachtige klachten inclusief koorts.

Verklaringen omgekeerd Kortjakje-syndroom

In de literatuur vond Vingerhoets vijf mogelijke verklaringen voor het omgekeerd Kortjakje-syndroom.

1. Ziekteopwekkende omgeving

Het zou zo kunnen zijn dat je op vrije dagen blootgesteld wordt aan ziekmakende stoffen die je als je werkt niet of in mindere mate tegenkomt. Bijvoorbeeld pesticiden bij het tuinieren of verf of oplosmiddelen als je aan het klussen bent. Thuis heb je wellicht een huisdier waar je eigenlijk een beetje allergisch voor bent. Of je slaapt in een slecht geventileerd vakantiehuisje.

2. Andere leefstijl

Op vakantie slaap je langer (of juist korter). Daarnaast drink je misschien minder of meer koffie dan op je werk of drink je je eerste bakkie een stuk later, wat voor hoofdpijn kan zorgen. Overmatig alcoholgebruik, veel roken en bepaalde drugs kunnen een rol spelen.

3. Stress

Sommige mensen vinden de activiteiten in hun vrije tijd eigenlijk helemaal niet zo leuk. Familiebezoekjes, reizen, winkelen: ze gaan maar mee omdat het ‘moet’, maar eigenlijk geeft het alleen maar stress. Door ziek te zijn, komen ze er onderuit. Zo treedt er conditionering op en word je telkens ziek als je vrij bent.

Je niet kunnen bezighouden met je werk kan tot schuldgevoelens en daardoor tot stress leiden.   

4. Meer aandacht voor je lichaam

Als je een drukke baan hebt, leidt dat af van eventuele lichamelijke ongemakken. Hierdoor neem je vermoeidheid niet waar. Op een vrije dag ben je je eerder bewust van lichamelijke signalen dan op een werkdag. Daardoor voel je je moeheid of pijntjes pas als je vakantie hebt.   

5. Fysiologische aanpassingsproblemen

Mogelijk hebben sommige mensen op fysiologisch niveau moeite met de omschakeling van werk naar vrije tijd. Hun adrenalineproductie blijft te hoog in hun vrije tijd of hun werkstress onderdrukt normaal gesproken ziektes. De snelle omschakeling van actie naar rust kan tot gezondheidsproblemen leiden, omdat je lichaam hierdoor uit balans raakt.

Ziek-zijn uitstellen

Dat je lijdt aan het omgekeerd Kortjakje-syndroom, kan aan een combinatie van de bovenstaande oorzaken liggen. Bovendien speelt je persoonlijkheid waarschijnlijk een rol. Collega’s die een hoge werkdruk hebben, heel betrokken zijn en een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben, lijken gevoeliger te zijn voor de ‘vrijetijdsziekte’. Hetzelfde geldt voor perfectionisten en workaholics.

Daarnaast lijkt het erop alsof je je ziek zijn kan uitstellen tot de vakantie. Vooral werknemers die denken dat ze onvervangbaar zijn of hun baan ontzettend belangrijk vinden, zouden daar last van hebben. Ze wachten (on)bewust met ziek worden tot ze het wat rustiger krijgen.

Word je vaak ziek in je vakantie? 

Ben jij zo iemand die zich de eerste vakantiedagen steevast moe of beroerd voelt? De Tilburgse wetenschappers hebben helaas nog geen oplossingen onderzocht. Ze denken dat sporten de overgang van werk naar vrije tijd kan versoepelen. Ga dus flink bewegen op vrijdagavond of de laatste werkdag voor je vakantie.

Neem daarnaast je leefstijl eens onder de loep. Bedenk of jij last krijgt door veranderingen in je slaappatroon. Drink je op andere tijden koffie? Of drink je in je vakantie veel minder of meer koffie of alcohol? Wellicht is je vrijetijdsziekte ook een teken dat je het op je werk wat rustiger aan zou moeten doen.