Gezond Gesprek met longarts Wanda de Kanter
Roken is net zo verslavend als cocaïne en heroïne, en het zou allang verboden moeten zijn. Dat vindt longarts Wanda de Kanter, die al ruim 30 jaar de gevolgen van roken ziet bij haar patiënten. Sinds een jaar heeft ze de witte jas grotendeels aan de kapstok gehangen en vecht ze voor haar patiënten in de rechtszaal – door te procederen tegen de tabaksindustrie.
Wie de cijfers over roken leest, schrikt elke keer weer. Ongeveer 24 procent van de Nederlandse bevolking rookt en elke week beginnen honderden jongeren met roken. Ieder jaar zijn er alleen al in Nederland 20.000 tabaksdoden, en wereldwijd zijn het er 8 miljoen. Tegenover elke dode door tabak staan minstens 50 mensen die ziek zijn geworden door roken. Zo is 30 procent van de gevallen van hart- en vaatziekten te wijten aan roken, draagt tabak bij aan het ontstaan van 16 soorten kanker en aan COPD. Ook heeft roken een relatie met depressie en stress. Wanda de Kanter behandelde in haar lange loopbaan talloze mensen met longkanker, of andere longproblemen door roken. Ze zag hoe hardnekkig een rookverslaving is. Ze zag ook dat de kinderen van haar patiënten rookten, en soms zelfs de kleinkinderen. Dit dodelijke patroon wilde ze doorbreken, door het gevecht aan te gaan met de tabaksindustrie, die mensen volgens haar zeggen 'meedogenloos verslaafd maakt aan tabak'.
Bescherm de jeugd
De Kanter strijdt tegen de tabaksindustrie, die op allerlei manieren ervoor zorgt dat rokers blijven roken en dat er steeds nieuwe jonge rokers bij komen. "Intern noemt de industrie dat 'replacement rokers' (vervangingsrokers, red.): de jongeren moeten de nieuwe rokers worden als de oudere rokers zijn overleden", zegt ze. Jongeren starten vaak met een sigaret op een feestje, bietsen de eerste tijd wat sigaretten bij vrienden, kopen dan voor het eerst een pakje en roken uiteindelijk elke dag. Twee op de drie jongeren die start met roken, wordt uiteindelijk verslaafd, zegt De Kanter. En daarmee tekenen ze voor een leven met gemiddeld 13 minder gezonde levensjaren. Tabaksfabrikanten zijn alom aanwezig op social media en andere platforms waar jongeren vaak zijn, vaak met sluikreclame. De Kanter wil daar paal en perk aan stellen, en is zelf met haar organisatie 'Tabak Nee' ook actief op TikTok.
Lobby in de politiek
De tabaksindustrie staat erom bekend dat ze veelvuldig lobbyen bij politieke partijen. Daardoor beïnvloeden ze de besluitvorming rondom tabak. Ze proberen bijvoorbeeld de verhoging van de accijns tegen te houden of te vertragen, of ze voorkomen dat het aantal verkooppunten van tabak wordt verminderd. Met name de VVD is gevoelig voor deze lobby, zegt de Kanter. "Onder het mom van liberale keuzevrijheid worden mensen in een verslaving geloosd die zeer veel kosten oplevert voor de samenleving", zegt De Kanter. "En voor die kosten geldt niet dat de vervuiler betaalt: de tabaksindustrie hoeft nooit op te draaien voor de kosten van ziekten, en ook niet voor de kosten van de milieuvervuiling bij het telen van tabak, de productie van sigaretten en de vele peuken als afval." Naar schatting kost roken onze maatschappij jaarlijks 30 miljard euro, zo’n 2.000 euro per persoon. De Kanter heeft er mede voor gezorgd dat lobbyen van de tabaksindustrie officieel niet meer is toegestaan in gemeentelijke, provinciale en landelijke politiek. En natuurlijk is het daarmee nog niet verdwenen, maar wel een stuk verminderd. Op de website 'TabakNee', een initiatief van Stichting Rookpreventie Jeugd, is De Kanter niet bang om politici met banden met de tabaksindustrie met naam en toenaam te noemen. "In het verleden kon een staatsecretaris van Volksgezondheid na zijn politieke loopbaan bij een tabaksfabrikant aan het werk gaan. Dat soort zaken brengen we in de openbaarheid. Het wordt gelukkig steeds meer 'not done'."
Verslaafd? Maak een plan
Zeker aan het begin van een nieuw jaar maken veel mensen het voornemen om te stoppen met roken. De Kanter moedigt dit vanzelfsprekend aan, maar waarschuwt wel: "Maak vooraf een plan. Ga na waarom je wil stoppen, wat je moeilijke momenten zullen zijn, zoek alternatieven voor die momenten. En vraag hulp, zowel van je omgeving als van professionals. Rookverslaving is hardnekkig, maar gelukkig zijn er veel mogelijkheden voor hulp, zoals de 'stoppen met roken poli’s'." Oh, en om een veelgenoemde angst alvast uit de weg te ruimen: je wordt echt niet veel zwaarder als je stopt met roken. "Als je elke sigaret vervangt door een bitterbal of slagroomsoesje, dan gebeurt dat wel. Maar meestal blijft gewichtstoename beperkt tot een paar kilo. Opmerkelijk genoeg blijkt uit onderzoek dat rokers gemiddeld zwaarder zijn dan niet-rokers", aldus De Kanter.
Behoed je kinderen
De Europese Unie streeft naar een rookvrije generatie: dat de kinderen van nu later geen roker worden. Dat zou zoveel kosten en verdriet besparen in de komende decennia! Maar hoe kun je je kinderen behoeden tegen tabak? De Kanter: "Allereerst door het te verbieden. Duidelijke regels stellen helpt echt. Ten tweede door zelf het goede voorbeeld te geven. En ten derde door je kinderen te vertellen over de schade die roken veroorzaakt en over de slinkse tactieken die de tabaksindustrie inzet om kinderen verslaafd te maken."
Luister hieronder naar het gesprek met Wanda de Kanter.
