Interview met psychotherapeut Jeffrey Wijnberg
We leven in een samenleving waar de mens op zijn wenken bediend kan worden. Wordt een nieuw paar schoenen niet dezelfde dag nog bezorgd, dan reageert men verontwaardigd. ‘Wat, is dit niet het leven dat je hebt besteld?’, vraagt de provocatieve psychotherapeut Jeffrey Wijnberg regelmatig aan zijn cliënten. Gezondheidsnet sprak hem over verwend gedrag, dankbaarheid en zijn nieuwe boek, dat deze vraag als titel draagt.
Provocatieve therapie
Wijnberg is, samen met Jaap Hollander, de grondlegger van provocatieve therapie in Nederland. Met deze onorthodoxe manier van coachen plaagt hij zijn cliënten, wat voor een lach op zijn gezicht, maar ook op die van zijn cliënten zorgt. Speerpunten tijdens zijn sessies zijn respect, humor en uitdaging.
Verwende samenleving
“Mijn boek Dit is niet het leven dat ik heb besteld gaat over de verwende samenleving, over de gehaastheid en verwachtingen van mensen. We leven in een tijd in Nederland waarin je veel kunt regelen. Zo ontstaat er een fenomeen: hoe vaker je je zin krijgt, des te verontwaardigder je wordt als het niet zo is. Een simpel woord hiervoor is ‘verwend.’ De vraag ‘dus dit is niet het leven dat je hebt besteld?’ gebruik ik de daarom erg vaak. Er wordt om gelachen, omdat je natuurlijk geen leven kunt bestellen, maar het zet mensen ook na tot denken.”
Daar heb ik recht op
“Of verwend gedrag een probleem is, is de vraag. In mijn praktijk heb ik dagelijks te maken met cliënten die vinden dat ze een probleem hebben, terwijl ik denk: wacht even, het gaat hier gewoon om een tegenslag of teleurstelling die bij het leven hoort. Zo geef ik in mijn boek een voorbeeld van een man die zijn baan was verloren omdat het bedrijf failliet was gegaan. Hij ging op zoek naar een nieuwe baan en solliciteerde op functies waarvan hij dacht dat ze pasten bij de status die hij verlangde. Als er tegen hem werd gezegd dat hij bijscholing nodig had, was hij daar heel erg verontwaardigd over, want ‘hadden ze wel een idee tegen wie ze het hadden?’ Ik moest daar heel erg om lachen. Hij kon er ook wel om lachen, maar pas na vier of vijf gesprekken. Mensen vinden tegenwoordig dat ze ergens recht op hebben, dat ze bijvoorbeeld een baan van dezelfde functie kunnen opeisen.”
Dankbaarheid als preventie
“In Nederland zijn we heel erg ontkerkelijkt. Vroeger was een dankwoord voor en na het eten een dagelijkse bezigheid. Nu moet je mensen uitleggen dat ze dankbaar moeten zijn voor wat ze hebben en waarschijnlijk kijken ze je aan alsof je uit een sekte komt. Realiseren mensen zich wel wat ze hebben? Iets is al heel snel gewoon en als het anders is, gaat men zeuren. Ik denk dat dankbaarheid nodig is voor de geestelijke gezondheid, maar het is ook belangrijk om dit in relaties te uiten. Zo werkt het preventief om niet in die onvrede terecht te komen. Ik probeer het zelf altijd te praktiseren. Ik ben me er constant bewust van dat mensen er zijn, dat ze moeite voor me doen en hoe bijzonder het is dat er eten op mijn bord ligt. Hierdoor heb ik eigenlijk vrijwel nooit een gevoel van onvrede.”
Slaap is een gegeven
“Een goed voorbeeld van ondankbaarheid, is dat mensen komen en zeggen dat ze slaapklachten hebben. Dit kunnen allerlei slaapklachten zijn. Als ik dan vraag naar het gemiddelde aantal uren slaap per nacht van de afgelopen week en ik krijg het antwoord ‘zo’n zes uur,’ maak ik diegene uit voor ondankbare hond. Slaap is een gegeven. Het moet je als het ware overvallen en dan moet je maar kijken hoe lang het duurt. Je kunt ook om half elf naar bed gaan en om kwart over drie wakker worden en denken: wauw, heb ik toch weer even wat slaap te pakken! Dat doe je niet. Je denkt: jeetje, het is nog maar kwart over drie. Dát is ondankbaar. Als ik op deze manier mensen zo ver krijg dat ze wat meer dankbaarheid kunnen ervaren, slapen ze ook beter. Ik heb zo menig patiënt van zijn slaaploosheid genezen. Dankbaarheid is een makkelijke oplossing met een leuke uitkomst.”
De oplossing
“Problemen hebben over het algemeen vaak een simpele oplossing. Men maakt het zichzelf alleen zo moeilijk. Inmiddels ben ik een beetje afgestapt van het idee van oplossingen. Als je mensen tot nadenken zet, zijn ze volwassen genoeg om zelf iets te bedenken. Daar is geen psycholoog voor nodig.”
Met Dit is niet het leven dat ik heb besteld houdt Wijnberg ons een spiegel voor. Oplossingen zal je in het boek niet vinden, maar zoals Wijnberg zegt: “Als je je bewust bent van iets, kun je zelf je eigen oplossing bedenken. Dankbaarheid is de sleutel naar tevredenheid.”
Jeffrey Wijnberg is al ruim veertig jaar werkzaam als psychotherapeut en is samen met Jaap Hollander de grondlegger van provocatieve therapie in Nederland. Sinds 1996 is hij als columnist verbonden aan het dagblad De Telegraaf.
