Schizofrenie: symptomen en behandeling

Stemmen in je hoofd, wanen, verwardheid. Een psychose kan duiden op schizofrenie, maar niet iedereen die een psychose doormaakt, heeft de aandoening. Pas als iemand één langdurige of meerdere psychoses doormaakt en tussendoor niet goed meer functioneert spreken we van schizofrenie. Een psychose kan namelijk ook optreden na een moeilijke periode, bij drugsgebruik of een depressie.

Positieve symptomen

Bij schizofrenie worden de verschijnselen die horen bij een psychose positieve symptomen genoemd. Dit zijn zichtbare symptomen zoals wanen, hallucinaties en verwardheid. De gevoelens van iemand in een psychose lijken niet te kloppen met wat er om hem heen gebeurt. Ze leven in een eigen werkelijkheid en kunnen prikkels van buitenaf niet scheiden. Hierdoor ontstaat een overdosis aan prikkels en raken de hersenen overbelast.

Wanen

Sommige patiënten denken dat ze worden achtervolgd of vergiftigd, andere zien zich zelf als God of iemand met een buitengewone gaven. Het eerste is beter bekend als paranoïde waan, de tweede een identiteitswaan. Een derde bekende waan is de betrekkingswaan: iemand denkt dat gebeurtenissen of berichten, bijvoorbeeld in de media, speciaal voor hem bedoeld zijn.

Hallucinaties

Bij hallucinaties zie, voel, ruik of hoor je dingen die anderen niet waarnemen. Vooral het horen van stemmen en het zien van dingen of personen komen veel voor. Zo'n stem kan ook commentaar, advies of opdrachten geven.

Verwardheid

Iemand met schizofrenie heeft moeit om zijn gedachten op een rijtje te krijgen. In een gesprek spring hij van de hak op de tak, verliest de draad van het verhaal of ratelt aan een stuk door. Ook het gedrag kan veranderen. Dit uit zich bijvoorbeeld in vreemde gezichtsuitdrukking en lichaamsbewegingen.

Negatieve symptomen

De positieve symptomen van schizofrenie zijn de zichtbare klachten. Afwezigheid of vervlakking van iets komt ook vaak voor. Dit noemen we de negatieve symptomen. Je kunt hierbij denken aan gebrek aan energie en motivatie, afgevlakte emoties, geheugenproblemen en moeite met concentratie.

Deze symptomen maakt het voor mensen met schizofrenie vaak lastig om te werken, sociale contacten te onderhouden en zelfstandig te wonen. Ook in de perioden tussen psychosen in functioneren mensen sociaal en psychisch minder goed.

Ontstaan

Erfelijkheid speelt bij schizofrenie een belangrijke rol. In sommige families komt de aandoening meer voor dan bij anderen. Sommige wetenschappers denken dat schizofrenie al ontstaat tijdens de zwangerschap, anderen zien een verstoring van de ontwikkeling van het zenuwstelsel tijdens de kindertijd als oorzaak.

Psychische en sociale factoren bepalen of deze aanleg voor schizofrenie ook daadwerkelijk tot uiting komt. Ingrijpende en belastende gebeurtenissen kunnen de ziekte uitlokken. Mensen met schizofrenie kunnen slecht tegen verandering en stress. Ook het gebruik van drugs kan bij sommige mensen een psychose uitlokken.

Behandeling

Bijna 1 procent van de Nederlanders heeft een vorm van schizofrenie. De ziekte openbaart zich meestal tussen het zestiende en dertigste levensjaar. De gevolgen zijn vaak ingrijpend. Zo'n 10 procent van de patiënten maakt uiteindelijk een einde aan zijn leven. Schizofrenie is niet te genezen, maar vaak wel goed te behandelen. Hoe eerder je begint, des te groter de kans op goed resultaat.

Medicijnen, therapie en lotgenotencontact vormen gezamenlijk voor de meeste patiënten de beste behandeling. Antipsychotica kunnen een psychose terugdringen. Ze helpen helder te denken en de wanen en hallucinaties naar de achtergrond te dringen. Ook de negatieve symptomen worden verminderd. Ook therapie (bijvoorbeeld gesprekstherapie of gedragstherapie) draagt bij aan een vermindering van de symptomen en geeft daarnaast een beter inzicht in de ziekten, leidt tot herkenning van symptomen en helpt bij bestrijding van een volgende psychose.

Tijdens een psychose kan soms tijdelijk opname in een psychiatrisch ziekenhuis nodig zijn. Tot zo'n opname wordt in overleg met de patiënt, huisarts of behandelaar besloten.