Win het gevecht met je gewicht

Hét afslankadvies is: minder eten en meer bewegen. Maar mensen die al heel vaak een dieet hebben gevolgd en uiteindelijk toch steeds dikker werden, zullen niet snel geneigd zijn wéér minder te gaan eten. Voor mensen met een aandoening of handicap, is 'meer bewegen' weer niet zo makkelijk. En mensen die aangekomen zijn doordat ze een bepaald medicijn moeten slikken, hebben ook weinig aan dat advies. Wat dan?

Gebruik je dikmakende medicijnen?

Sommige geneesmiddelen tegen depressiviteit, stemmingsstoornissen, migraine, diabetes en hoge bloeddruk maken het extra moeilijk om op een gezond gewicht te blijven, laat staan om af te vallen. Van deze medicijnen kun je soms wel tot vijf kilo in korte tijd aankomen. Waarom, dat verschilt. Van het ene medicijn krijg je trek, het andere verandert iets aan de stofwisseling, weer een ander zorgt ervoor dat je meer vocht vasthoudt.

Stoppen met de medicijnen is meestal geen optie, een verandering in de medicatie soms wel. Vraag de arts om raad. Sommige oudere medicijnen tegen allergische aandoeningen bijvoorbeeld werken versuffend en ontnemen je alle lust om te bewegen; misschien kan de arts een alternatief voorschrijven waarbij je actiever blijft. Prednison is ook een beruchte dikmaker. Vaak is er geen ontkomen aan dit middel, maar vragen naar alternatieven kan toch geen kwaad. En van het ene antidepressivum kun je aankomen, terwijl het ander géén aanslag pleegt op je lijn.

Word je na elk dieet dikker?

"Ik ga nooit meer diëten. Na iedere lijnpoging word ik alleen maar dikker!" Een veelgehoorde uitspraak die meestal het gevolg is van een hongerdieet waarbij je iedere verleiding hebt moeten weerstaan. Voor de meeste mensen is dat niet een leven lang vol te houden. Vroeg of laat gaan ze onherroepelijk voor de bijl. Dan nemen ze tóch een ijsje met slagroom, een bonbon, een wijntje. En dan meteen maar twee, of drie, of veel. Is de rem er eenmaal af, dan is de kans op doorslaan groot. Onder het motto 'het maakt nu toch niets meer uit' staat het verstand op nul en de eetlust op oneindig. Op die manier leidt diëten inderdaad tot aankomen.

Het is overigens een mythe dat jojoën slechter is voor de gezondheid dan overgewicht. Mensen die vaak zijn afgevallen en weer aangekomen, hebben niet meer kans op hart- en vaatziekten dan mensen met overgewicht. Het zorgt er ook niet voor dat je stofwisseling anders gaat werken of dat je steeds gemakkelijker aankomt. Er is dus altijd een kans om weer met een schone lei te beginnen. En doe het nu goed: ga uit van je eigen eetgewoonten en pas die stap voor stap aan. Probeer eens een week lang koffie zonder suiker bijvoorbeeld. Een verandering van smaak went snel. Hetzelfde kun je proberen met ketchup op de frites in plaats van mayonaise en magere yoghurt in plaats van volle. Gebruik kleinere borden, zet geen pannen op tafel, neem kleinere porties en laat zo geleidelijk de minder gezonde gewoonten achter je.

Is bewegen moeilijk of pijnlijk?

Een uur per dag matig tot intensief bewegen is een belangrijk advies aan mensen die willen afvallen of in ieder geval niet willen aankomen. Maar wat als je lichaam je het sporten onmogelijk maakt? Met een zere knie kan zelfs wandelen al een zware opgave zijn. Voorkomen is beter dan genezen, dus grijp snel in als je merkt dat je aankomt. Dagelijks een boterham of een tussendoortje minder kan al genoeg zijn om het verschil in energiebehoefte goed te maken. Nog beter is het om op zoek te gaan naar een sport die je nog wel kunt doen. Bij lage rugpijn kun je bijvoorbeeld nog wel zwemmen, stevig wandelen, joggen, traplopen en fietsen. Reumapatiënten kunnen vaak nog wel recreatief zwemmen en gymnastiekoefeningen doen. Overleg eens met je fysiotherapeut of orthopedisch arts welke lichaamsbeweging het meest geschikt is.

Krijg je die paar extra kilo's er niet af?

Ben je maar een paar kilo te zwaar en lukt het je toch niet om ze eraf te krijgen? Accepteer ze dan én zorg ervoor dat je niet verder aankomt. Laat wel checken of je cholesterol en bloedsuikerspiegel in orde zijn. Controleer ook de buikomtrek, want als die extra kilo's vooral op de buik zitten, loop je met een gering overgewicht toch een gezondheidsrisico. Bij vrouwen mag de buikomtrek niet groter zijn dan 80 centimeter. Bij meer dan 88 centimeter loop je een ernstig verhoogd risico. Mannen zitten in de veilige zone tot 94 centimeter. Meer dan 102 centimeter wijst bij mannen op een ernstig verhoogd risico.

Zit je wel in de veilige zone? Dan is op gewicht blijven een mooi streven. Let bijvoorbeeld op de grootte van je porties. Uit onderzoek blijkt dat mensen die een grotere portie voorgeschoteld krijgen meer eten, of ze het nu lekker vinden of niet. 

Is je overgewicht onverklaarbaar?

Vrijwel iedereen met overgewicht eet meer dan hij of zij verbrandt. Zo simpel is het. Er bestaat weliswaar een schildklieraandoening waardoor de stofwisseling trager werkt en dik worden onvermijdelijk is, maar dit gaat maar voor een enkeling op. Soms is vocht vasthouden een oorzaak van gewichtstoename. Meestal heb je dan ook last van dikke enkels. Ga in dat geval naar de huisarts; die kan zo nodig medicijnen voorschrijven.

En dan is er natuurlijk nog de genetische  (erfelijke) aanleg om dik te worden. Zo zijn er al ruim dertig genen gevonden die samenhangen met overgewicht en die bijvoorbeeld het honger- en verzadigingsgevoel beïnvloeden. Mensen met zo’n erfelijke aanleg hebben meer moeite om op een gezond gewicht te blijven. Misschien wordt er ooit een behandeling gevonden voor deze groep, maar zo ver is het nog niet. Tot die tijd zit er dus niets anders op dan de eet- en leefgewoonten te veranderen. Bewuster eten, uitsluitend 'slanke' en gezonde tussendoortjes en iedere dag een portie beweging.
 

Smartsize me

In dit artikel is gebruikgemaakt van tips van Ingrid Steenhuis, universitair hoofddocent gezondheidsbevordering aan de Nederlandse Vrije Universiteit in Amsterdam. Ze schreef het boek Smartsize me, dat vol wetenschappelijke inzichten staat die helpen bij het afvallen en op gewicht blijven.