Zo eenvoudig ligt het niet
Met de komst van de nieuwe generatie afslankmiddelen als Ozempic®, Wegovy® en Mounjaro® lijkt er, als je de media moet geloven, eindelijk een oplossing voor de overtollig kilo’s en hoeft er niemand meer te dik te zijn. Toch ligt het zo eenvoudig niet.
Hoe werken deze medicijnen?
Opeens vielen beroemdheden als Oprah Winfrey, Kim Kardashian en Elon Musk vele kilo’s af. Ze bleken gebruik te maken van medicatie die oorspronkelijk bedoeld is voor de behandeling van diabetes type 2. De injecties bevatten werkzame stoffen die hormoonwerking in het lichaam beïnvloeden, waardoor de bloedsuiker beter onder controle blijft en er een gevoel van verzadiging ontstaat. Dit werkt via het hormoon GLP-1 (glucagon-like peptide-1). GLP-1 wordt normaal gesproken in je darmen aangemaakt en het stimuleert het gevoel van verzadiging en remt de eetlust. Het gevolg is dat mensen die deze medicatie gebruiken gemakkelijk veel afvallen. Dat ervoer ook journalist en ervaringsdeskundige Hanny Roskam. Ze vertelt erover in een podcast van Foodlog en ze was aanwezig op een door het nieuws en discussieplatform Foodlog georganiseerde discussiemiddag over het gebruik van deze nieuwe middelen. Roskam: "Ik vind het door het gebruik van deze medicijnen gemakkelijker om gezonde keuzes te maken. Het werkt fantastisch, maar ik moet wel blijven bewegen en gezond eten. Anders kom ik weer aan. In het begin ging het afvallen heel snel, maar op de lange termijn wordt de werking wel minder krachtig en moet ik veel meer opletten."
Dweilen met de kraan open?
Tijdens die discussiemiddag over de nieuwe medicijnen waren veel deskundigen met diverse achtergronden aanwezig en ook enkele ervaringsdeskundigen, die met en zonder hulp van medicatie afvalpogingen hadden gedaan. Centraal in de discussie stonden vragen als 'Heeft iedereen die te zwaar is recht op zo’n medicijn?' en 'Zijn we met deze medicijnen niet aan het dweilen met de kraan open?'. Het is een gegeven dat deze afslankmedicijnen er nu zijn en dat er meer soorten zullen volgen met een soortgelijke werking. Ook is het een feit dat het voor de meeste mensen niet vergoed wordt. Zorgprofessionals zien echter wel dat het echt helpt. Professor en diabetoloog Hanno Pijl: "Ik zie dat het mensen medisch gezien veel voordelen biedt als ze afvallen met deze middelen. Toch voel ik me dubbel over het heel breed gaan voorschrijven. Gaan we het nu niet gebruiken als oplossing voor een maatschappelijk probleem? Het probleem dat onze leefomgeving uitnodigt tot weinig bewegen en te veel en ongezond eten?" De aanwezigen waren het erover eens dat er een rol voor de overheid is weggelegd in het ingrijpen in de dikmakende maatschappij waarin we leven. "Er moet iets gebeuren," zegt gespreksleider Dick Veerman van Foodlog. "Volgens de nieuwste cijfers wordt verwacht dat in 2050 64 procent van de bevolking te dik is."
Medicalisering ja of nee?
Aan de andere kant merkten aanwezigen op dat artsen blij zijn met de afslankmedicatie, omdat er hierdoor eindelijk iets is waarmee mensen echt kunnen afvallen. Ook professor en obesitasarts Liesbeth van Rossum praat hierover in een aflevering van de podcastserie die gemaakt is in voorbereiding op de discussiemiddag. Afvallen draagt bij aan minder kans op welvaartszieken als diabetes type 2, hart- en vaatziekten en sommige vormen van kanker. De kritiek dat de nieuwe generatie afslankmiddelen medicaliseert vindt zij daarom onterecht. "Het voorkomt juist dat mensen later meer medicijnen nodig hebben vanwege de gevolgen van overgewicht."
Levenslang
Voorlopig ziet het er naar uit dat de afslankmedicatie voortdurend gebruikt moet blijven worden. Bij stoppen komen mensen weer aan in gewicht. Omdat de medicijnen heel duur zijn (€ 1000,- per maand wordt genoemd) leidt levenslang gebruik dus tot een enorme financiële last. De vraag is wie dat moet gaan betalen. Bovendien, zo vraagt professor en farmacoloog Renger Witkamp zicht af: "Wat doet het met je lichaam als je levenslang kunstmatig het GLP-1 gehalte hooghoudt? Natuurlijk is de medicatie nu toegelaten en veilig bevonden, maar wat de effecten van extreem lang gebruik zijn, weten we nog niet." Hij haalt in dit kader ook een onderzoek aan waaruit blijkt dat het gebruik van de medicatie voor spierafspraak kan zorgen. "Daarom wordt ook al wel aangeraden deze medicijnen altijd te combineren met meer eiwitten in de voeding en meer krachttraining om de spierafbraak tegen te gaan."
Werkt het echt bij iedereen?
Onderzoek bij mensen die de medicatie gebruiken laat zien dat de medicatie bij ongeveer 10 procent tot 15 procent van de mensen niet werkt of ze hebben teveel last van bijwerkingen als misselijkheid en diarree. Dus een oplossing voor iedereen is het nog altijd niet. Daarbij komt dat na verloop van tijd de werking niet meer zo krachtig is als in het begin. Dat afgezet tegen de kosten doet veel mensen besluiten dan maar te stoppen met de medicatie. Met als gevolg weer dikker worden. Pijl pleit daarom voor meer onderzoek naar hoe mensen op een goede manier de medicatie kunnen afbouwen, zonder weer veel kilo’s aan te komen.
De discussiemiddag vond plaats op 26 november 2024 bij FoodLog Cafe in Wageningen.
Dit artikel is geschreven door Mary Stottelaar. Mary is diëtist. Ze volgt de wetenschap op de voet en schrijft al jaren over voeding en gezondheid. Haalbaarheid en smakelijkheid van adviezen staan bij haar voorop.
