Een gepersonaliseerd dieet: voeding op basis van je stofwisseling

Om met het laatste te beginnen: het kan nog wel even duren voordat de resultaten van het onderzoek in de praktijk worden toegepast. In het onderzoek is namelijk een test gebruikt om de stofwisseling van de deelnemers in kaart te brengen. En die test is nog niet gemakkelijk beschikbaar voor bijvoorbeeld huisartsen of diëtisten. Toch is de test volgens de onderzoekers relatief eenvoudig. Ze denken zelfs dat er in de toekomst een zelftest voor kan worden ontwikkeld. Stel je voor: je zou dan in de 2 uren na het drinken van een suikerdrankje een aantal keren met een vingerprik de hoeveelheid glucose en insuline in je bloed moeten meten. Een beetje vergelijkbaar met het zelf meten van de glucosespiegel bij diabetes, maar dan eenmalig om je stofwisselingsprofiel vast te stellen. Op basis van de uitkomst krijg je dan een voedingsadvies dat is afgestemd op jouw specifieke stofwisseling. Want de stofwisseling van de ene persoon werkt anders dan van de andere. Voor de één is het bijvoorbeeld beter om wat meer gezonde vetten te eten, terwijl een eiwitrijke voeding gezonder is voor een ander. Nu allemaal nog toekomstmuziek, maar in de nabije toekomst is zo'n gepersonaliseerd dieet waarschijnlijk mogelijk.

Overgewicht en insulineresistentie

In het onderzoek is een dergelijke test in het laboratorium uitgevoerd bij 242 mensen met overgewicht (BMI vanaf 25) en insulineresistentie. Insulineresistentie komt vaak voor bij mensen met overgewicht en is een voorstadium van diabetes type 2. Bij insulineresistentie reageert het lichaam niet meer goed op insuline. Insuline is een hormoon dat ervoor zorgt dat glucose van je bloed in je lichaamscellen komt, om daar gebruikt te worden als energie. Het zorgt er zo voor dat je glucosegehalte niet te hoog wordt. Bij insulineresistentie zijn cellen in je lichaam minder gevoelig geworden voor insuline. De insuline werkt dan minder goed. Insulineresistentie wordt onder andere veroorzaakt door overgewicht en een ongezonde leefstijl: ongezond eten, te weinig lichaamsbeweging, onvoldoende slaap en te veel stress. Erfelijke aanleg speelt ook een rol: sommige mensen zijn door een ongezonde leefstijl en overgewicht eerder insulineresistent dan anderen. Overigens merk je er zelf meestal weinig tot niets van als je insulineresistent bent.

Stofwisselingsprofiel

Er zijn verschillende vormen van insulineresistentie: bij sommige mensen werkt insuline vooral niet goed meer in de spieren, bij anderen zit het probleem juist in de lever en een deel heeft een gecombineerde vorm. De deelnemers aan het onderzoek hadden ofwel insulineresistentie in de spieren, ofwel in de lever. Dit stofwisselingsprofiel werd vastgesteld met de eerdergenoemde test, ook wel orale glucosetolerantietest genoemd. Na het drinken van een suikerdrank is gedurende 2 uur op verschillende momenten de hoeveelheid glucose en insuline in het bloed gemeten. Bij insulineresistentie in de spieren zijn de gevonden stijgingen en dalingen anders dan bij insulineresistentie in de lever.

Voedingspatronen

De deelnemers uit beide groepen kregen vervolgens op basis van loting één van de twee voedingspatronen. Beide voedingspatronen voldeden aan de Richtlijnen goede voeding van de Gezondheidsraad en waren niet gericht op afvallen. Ze bevatten allebei evenveel calorieën. De ene voeding bevatte weinig vet en veel eiwit en vezels, met veel groente, zuivel en volkoren producten. De andere voeding was relatief vetrijk, met veel gezonde, onverzadigde vetzuren uit bijvoorbeeld olijfolie en noten. Na 3 maanden is gekeken wat het effect van de voedingspatronen was op de insulineresistentie. Bij mensen met insulineresistentie in de spieren werkte de vetarme, eiwitrijke voeding het beste: bij die voeding nam de insulineresistentie het meeste af. Bij mensen met insulineresistentie in de lever bleek juist de vetrijke voeding gezondheidswinst op te leveren. Overigens was dit resultaat precies andersom dan wat de onderzoekers vooraf dachten. Op basis van eerder onderzoek hadden ze aanwijzingen dat de vetrijke voeding juist goed zou zijn voor mensen met insulineresistentie in de spieren en de vetarme, eiwitrijke voeding juist voor mensen met insulineresistentie in de lever. Waarom het nu andersom is, weten de onderzoekers nog niet precies. Dat zal nog verder onderzocht worden.

Verhoogd risico op chronische ziektes

De deelnemers aan het onderzoek hadden overgewicht en verstoringen in de stofwisseling, maar (nog) geen diabetes type 2 of hart- en vaatziekte. Volgens de onderzoekers kunnen deze mensen met gerichte voedingsaanpassingen (ook wel interventies genoemd) de eigenschappen van hun stofwisseling verbeteren en daarmee het risico op chronische ziektes, zoals diabetes type 2, verlagen. Prof. Ellen Blaak, hoogleraar humane biologie van het MUMC+ en hoofdonderzoeker van de studie licht toe: "Laten we bijvoorbeeld stilstaan bij diabetes type 2: één van de meest voorkomende chronische ziektes. Zo’n 1,2 miljoen Nederlanders hebben het en wekelijks komen er ongeveer 1.000 diagnoses bij. Er is dus grote behoefte aan preventieve interventies, die bewezen de gezondheid van mensen verbeteren en het risico op diabetes type 2 én andere chronische ziektes verminderen."

Persoonlijke voedingsadviezen

Het onderzoek opent de weg richting meer persoonlijke voedingsadviezen. Blaak: "Dit is de eerste studie die aantoont dat het afstemmen van voeding op iemands stofwisselingstype meer verbetering geeft in gezondheid dan wanneer de algemene voedingsadviezen worden gevolgd. Deze stofwisselingstypes kunnen bepaald worden op basis van een eenvoudige suikertest. Dit biedt perspectief voor toepassing in de praktijk binnen afzienbare tijd." In vervolgonderzoek willen de onderzoekers meer typen stofwisselingseigenschappen bepalen en ook nader onderzoek doen hoe die beïnvloed kunnen worden door aanpassingen in voeding en leefstijl. Ook zullen de testen, die deze eigenschappen meten, verder ontwikkeld moeten worden. Mogelijk dus zelfs tot een eenvoudige zelftest. Blaak: "Dit betekent dat op de wat langere termijn mensen op basis van hun eigen gezondheidshandtekening meer persoonlijke voedingsbegeleiding kunnen krijgen of voedingskeuzes kunnen maken, waarmee ze hun gezondheid kunnen verbeteren en chronische ziektes kunnen voorkomen."

Meer weten over een gezond gewicht? Luister naar deze aflevering van Gezond Gesprek over de oorzaken van overgewicht en obesitas. Of luister deze aflevering, waarin je leert hoe je je stofwisseling een boost geeft.

Dit artikel is geschreven door Angela Severs. Als voedingswetenschapper volgt Angela de ontwikkelingen over voeding, leefstijl en gezondheid op de voet. Haar passie is het vertalen van de nieuwste resultaten in adviezen voor de dagelijkse praktijk.