12 vragen over het nieuwe medicijn tegen overgewicht

1. Hoe werkt liraglutide?

Liraglutide is een medicijn in injectievorm, dat erg lijkt op een hormoon dat we zelf in de darm maken. Dit eigen hormoon heet glucagonachtige peptide analoog, kortweg GLP-1. Het hormoon helpt om de bloedsuikerspiegels binnen de perken te houden - niet te hoog en niet te laag. Liraglutide is daarom al in gebruik als medicijn tegen diabetes type 2 onder de merknaam Victoza. Het bijzondere is daarbij dat het bewezen beschermt tegen nare gevolgen van diabetes zoals hart- en vaatziekten en nierziekten. Naast liraglutide zijn er meer medicijnen die op deze manier werken, zoals exenatide, dulaglutide, lixisenatide en semaglutide.

In de huisartsen richtlijn wordt dit type medicijnen geadviseerd als andere diabetesmedicijnen eerst zijn geprobeerd en als je een zeer hoog risico hebt op ernstige hart- en vaatziekten. Bijzondere aspect van liraglutide: je krijgt een gevoel van verzadiging, waardoor je minder honger hebt. Diabetes gaat vaak samen met overgewicht, dus dat is een ‘prettige’ bijwerking. De fabrikant heeft het medicijn daarom onderzocht tegen ernstig overgewicht (obesitas), het laten registeren onder de naam Saxenda en een vergoeding gekregen.

2. Hoeveel val je ervan af?

Aan het onderzoek hiernaar deden 3731 mensen mee. Zij hadden een BMI hoger dan 30, of een BMI hoger dan 27 plus een risicofactor zoals hoog cholesterol of een hoge bloeddruk. De onderzoekers keken wie er zeker 5 procent van zijn gewicht kwijt was na ruim een jaar. Dat waren de succesvolle afvallers. In de liraglutide-groep was dat 64 procent. Maar in de placebogroep was het ook niet gering: 27 procent van de deelnemers. Niet vreemd, want iedereen moest meedoen met een gecombineerde leefstijl interventie, oftewel een coachingsprogramma naar een gezonde leefstijl. Concreet: de deelnemers wogen gemiddeld 106 kilo bij het begin en na ruim een jaar was daar 8,4 kilo vanaf en na drie jaar was dat nog 6,5 kilo.

3. Waarom moet je stoppen, als het na 3 maanden niet werkt?

Het werkt niet bij iedereen. Het afvallen gebeurt bij de meeste mensen vooral in de eerste 3 maanden. Ben je dus na 3 maanden nog geen 5 procent van je gewicht kwijt, dan moet je stoppen, omdat het niet werkt.

4. Hoe lang moet je het gebruiken?

Er is gekeken of mensen het medicijn konden stoppen na een tijdje, maar toen kwam het verloren gewicht weer terug. Je moet het dus levenslang blijven spuiten.

5. Val je ook af, als je het gebruikt bij diabetes?

Liraglutide is al op de markt als medicijn tegen diabetes onder de naam Victoza. Saxenda en Victoza zijn feitelijk allebei spuiten met dezelfde hoeveelheid liraglutide. Maar de dosis van liraglutide bij diabetes is tot de helft lager, dan bij overgewicht. Of je daarmee ook zoveel zal afvallen is niet aangetoond.

6. Waarom moet je bewegen bij gebruik?

De gecombineerde leefstijlinterventie is niet alleen belangrijk voor de werking van Saxenda (de placebogroep van het onderzoek viel er immers ook vaak al mee af), maar ook tegen de bijwerkingen. Bij Saxenda kun je namelijk een versnelde hartslag krijgen (tachycardie). Vooral als het middel niet in combinatie met een bewegingsprogramma gebruikt, kun je hier last van krijgen. Je moet dus echt blijven bewegen als je dit gebruikt. Overigens: bij alle GLP1-agonisten wordt de hartslag hoger.

7. Welke bijwerkingen treden vaak op?

Bijwerkingen zijn verder: misselijkheid, diarree, verstopping en braken. Soms is dat een reden om te stoppen met de behandeling. Reacties op de injectieplaats, hoofdpijn, duizeligheid en hypoglycemie (laag bloedsuiker) komen ook voor. Lees hier over alle bijwerkingen.

8. Wat zijn de zeldzame bijwerkingen?

Die zijn helaas ernstig: zoals genoemd de versnelde hartslag (tachycardie), alvleesklierontsteking (pancreatitis), gal- en galblaasproblemen en nierfalen. Bij proefdieren zijn verder bepaalde vormen van kanker gezien (melanoom, schildklier en alvleesklier). Dat laatste is niet bij mensen gezien, maar epidemioloog Middelkoop spreekt er zijn zorgen over uit in de podcast van Huisarts & Wetenschap.

9. Wat zijn alternatieven?

Er zijn meer van dit type medicijnen goedgekeurd bij diabetes type 2: exenatide, dulaglutide, lixisenatide en semaglutide. Liraglutide is het enige medicijn uit deze groep dat is goedgekeurd voor gebruik tegen overgewicht, dus zonder diabetes. Bij dulaglutide is geen gewichtsverlies aangetoond. Maar semaglutide blijkt in onderzoek juist nog effectiever bij diabetes en gewichtsverlies dan liraglutide. Omdat het niet officieel is goedgekeurd tegen overgewicht, mag de arts het echter niet hiervoor voorschrijven, licht epidemioloog Middelkoop toe. Tirzapatide lijkt zelfs nog wat beter te werken, maar dat middel is nog niet geregistreerd voor diabetes of overgewicht. Dit is dus niet verkrijgbaar.

10. Voor wie wordt het vergoed?

Er is een verschil tussen de bijsluiter en de vergoeding. Saxenda is goedgekeurd voor mensen met een BMI vanaf 27, met andere risicofactoren en mensen met een BMI van 30 of hoger. Dat staat dus ook in de bijsluiter. Maar de vergoeding geldt pas vanaf een BMI van 35 in combinatie met slaapapneu, artrose of hart- en vaatziekte of een BMI hoger dan 40. Lees hier verder hoe het zit. Als je het wil proberen, moet je eerst een jaar lang aan de slag met een gecombineerd leefstijl interventie. Als je daarmee niet 5 procent afvalt, kom je pas in aanmerking. Zit je BMI daartussen in, dan is zelf betalen een optie, maar het is erg duur. De kosten zijn 2600 euro per jaar, volgens het Zorginstituut.

Update: het Algemeen Dagblad signaleerde dat het Zorginstituut de vergoeding had geadviseerd voor een zeer zware vorm van de gecombineerde leefstijlinterventie. Door een fout in de documenten kregen ook mensen met een lichtere therapievorm het medicijn vergoed. Vandaar dat nu al 6000 mensen dit medicijn  vergoed kregen, in plaats van de verwachtte 250 mensen.

11. Helpt liraglutide (Saxenda) ook tegen de risico’s van hart- en vaatziekten?

Bij mensen met diabetes neemt het risico op hart- en vaatziekten inderdaad af. Maar bij mensen zonder diabetes met alleen overgewicht is dit niet aangetoond, volgens epidemioloog Middelkoop. Hiervoor moeten we wachten op meer onderzoek.

12. Waarom is de komst van Saxenda als medicijn tegen overgewicht toch goed nieuws?

Dat kan niemand beter uitleggen dan Liesbeth van Rossum, hoogleraar obesitas. Goed, er zijn wat nadelen aan Saxenda, maar toch is het een doorbraak, zo geeft zij aan tegen het Zorginstituut. Tot nu toe zijn artsen geneigd om te wachten tot iemand met overgewicht ziekten krijgt, zoals diabetes of hart- en vaatziekten, voor er wordt ingegrepen. Dat gaat nu veranderen, volgens Van Rossum. Artsen kunnen voor het eerst wat bieden, naast een ingrijpende maagoperatie. Mensen met overgewicht kunnen nu ook worden verwezen naar een gecombineerde leefstijlinterventie en ze kunnen dit medicijn proberen. Binnenkort komen daar nog twee medicijnen bij, Mysimba (in tabletvorm) en semaglutide (onder de naam Wegovy), dat nog beter werkt dan liraglutide.

Meer weten over Gecombineerde Leefstijl Interventie?

Wil jij nou echt serieus werk maken van een gezonde leefstijl? Of zegt je huisarts dat dat een goed idee is voor jou? Misschien is de Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI) een geschikt programma voor jou. Luister deze podcast! In deze podcast hoor je alles over de Gecombineerde Leefstijl Interventie, een programma van 2 jaar lang, waarbij je wordt gecoacht naar een gezonde leefstijl, die echt bij jou past. Gasten zijn Ester Janssen en Nicole Philippens, allebei leefstijlcoach en onderzoeker.