Hoe ontstaat nierschade? (en hoe voorkom je het?)

De nieren hebben meerdere functies in ons lichaam. De belangrijkste daarvan is het filteren van het bloed en het op deze manier opruimen van afvalstoffen. Daarnaast zorgen ze voor de juiste balans tussen vocht en zouten, regelen ze de zuurgraad van het lichaam, helpen ze bij de botopbouw en maken ze hormonen aan. Het zijn dus belangrijke organen, waarvan je wilt dat ze goed functioneren. Bij ongeveer 1,7 miljoen Nederlanders is dat echter niet het geval; zij hebben chronische nierschade.

Lees ook: wanneer loop je extra risico op nierschade?

Wat is chronische nierschade?

Artsen spreken van chronische nierschade als nieren voor 60 procent of minder functioneren. Of als de nierfilters kapot zijn en er eiwit in de urine lekt. Hoe meer eiwit je in de urine verliest, hoe groter de kans op nierfalen en op hart- en vaatziekten. Een sterk verminderde nierfunctie noem je nierfalen. Als de nierfunctie daalt tot ongeveer 10 procent is dialyse of een niertransplantatie noodzakelijk. Patiënten die chronische nierschade hebben merken daar lang niets van, waardoor het een enorm onderschat probleem is. Maar nierschade kan grote gevolgen hebben. "Chronische nierschade heeft een grote impact op de kwaliteit van leven en op de levensverwachting. Iemand van 55 jaar met milde nierschade leeft gemiddeld zeven jaar korter," zegt Ron Gansevoort, nierarts (nefroloog) en hoogleraar Interne Geneeskunde in het Universitair Medisch Centrum Groningen. Heb je een hoge bloeddruk of diabetes? Dan adviseren artsen om minstens een keer per jaar uit te laten zoeken of je nieren goed werken. Hoge bloeddruk en diabetes zorgen voor extra risico op nierschade. 

Iemand van 55 jaar met milde nierschade leeft gemiddeld zeven jaar korter

Je merkt het pas bij 30 procent

De kans op nierschade neemt toe met de leeftijd, maar dat betekent niet dat jonge mensen niet ook al chronische nierschade kunnen oplopen. Bij beginnende nierschade, wanneer je nieren licht beschadigd zijn, passen deze zich nog aan. Ze gaan harder werken. Hiermee vangen ze het verlies van de deels weggevallen nierfunctie op. Het te hard werken leidt echter op den duur wel tot problemen, namelijk tot versnelde nierfunctie achteruitgang.   

Wat zijn de symptomen van nierschade?

Mogelijke symptomen van nierschade zijn bijvoorbeeld bloedarmoede, een hoge bloeddruk, huidklachten, jeuk, misselijkheid, vermoeidheid en spierkrampen. Patiënten met nierschade zijn daarnaast vatbaarder voor infecties en kunnen zelfs te maken krijgen met vruchtbaarheidsproblemen. Gansevoort: "Als je pijn op de borst hebt, dan weet je wel dat je naar een cardioloog moet. Als je kortademig bent, dan weet je dat je naar een longarts moet. Maar wanneer moet je naar een nierarts? Nierschade veroorzaakt weinig specifieke eigen klachten of symptomen. Tot het te laat is! Pas als de nierfunctie onder de 30 procent zakt, kunnen mensen aspecifieke klachten krijgen als moeheid, jeuk en afvallen. Dan kun je helaas weinig meer doen, er is dan vaak al een niertransplantatie of dialyse nodig. Dat is jammer, want tegenwoordig kun je met het aanpassen van je manier van leven en met nieuwe medicijnen heel veel doen om erger te voorkomen."

Wat mij betreft hebben we het voortaan over nierziekte in plaats van nierschade

Nierschade voorkomen

Gansevoort pleit ervoor om nierschade als een ziekte te gaan zien, net als diabetes of COPD: "Het helpt om gewoon te benoemen dat het een ziekte is. In het Engels hebben we het over 'chronic kidney disease'. In het Nederlands vertalen we dat naar 'chronische nierschade'. Dat klinkt beduidend minder erg, terwijl het een zeer ernstige aandoening is. Dus wat mij betreft hebben we het voortaan over nierziekte in plaats van nierschade."  

Meer bewustwording over nierschade is volgens Gansevoort belangrijk. Het belang van gezonde nieren en de gevolgen van nierschade moeten bekender worden bij een groot publiek. Een hoge bloeddruk, diabetes, overgewicht, roken en te veel zout eten zijn de grootste oorzaken van nierschade. Ook bepaalde antibiotica en chemotherapie zijn slecht voor de nieren. Ontstekingsremmende pijnstillers zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac kunnen bij overmatig of langdurig gebruik ook schadelijk zijn. Nierschade voorkomen kan al met een paar veranderingen in je leefstijl. En hoewel nierschade onherstelbaar is, kan verslechtering van de nieren ook vaak worden geremd door gezonder te leven. "Wanneer je gezond eet, voldoende beweegt, een normaal gewicht hebt, niet rookt en de zoutinname beperkt tot maximaal 6 gram per dag, houd je je nieren gezond," aldus de nierarts. “Maar als er eenmaal schade is, dan zijn vaak meerdere medicijnen nodig.”

Vroege opsporing door bevolkingsonderzoek

Gansevoort ziet het verdere belang van vroege opsporing. Hij pleit dan ook voor bevolkingsonderzoek. Mensen moeten in de toekomst niet alleen weten wat hun bloeddruk en hun cholesterol is, maar ook wat hun nierfunctie is en of zij eiwit in de urine verliezen. “Met bevolkingsonderzoeken wordt nu vooral kanker vroeg opgespoord, waardoor levens gered worden", legt hij uit. "Het verlies van levensjaren is bij nierschade vergelijkbaar met darmkanker. Waarom doen we dan voor nierschade geen bevolkingsonderzoek? Juist bij nierschade is dat een goede manier om patiënten op tijd op te sporen, omdat het zo weinig duidelijke symptomen heeft. Dat kan makkelijk via het inleveren van een buisje urine, waarin eiwitverlies wordt gemeten. Door vroeg te starten met behandeling, kunnen we het aantal mensen dat met ernstige nierschade te maken krijgt, terugdringen. Sterfte aan hart- en vaatziekten neemt daardoor af, en uiteindelijk kan dit ook nierfalen voorkomen. Zo worden minder mensen afhankelijk van dialyse en zijn er uiteindelijk ook minder niertransplantaties nodig."

Meer weten over goed voor je nieren zorgen? Luister dan naar onderstaande podcast met Nefroloog Marc ten Dam van het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen. De podcast Goed Gesprek is ook te beluisteren via de bekende podcast-apps.