De nieren: slim en complex

De nieren zijn twee boonvormige organen. Ze liggen aan de rugzijde van ons lichaam tussen de bovenrand van het bekken en de ribben. Een gezonde nier is ongeveer 12 cm lang en weegt 160 gram. De nier is een uiterst slim en complex orgaan met enkele belangrijke functies.[ITEMADVERTORIAL]

Filteren afvalstoffen

De nieren zijn opgebouwd uit ongeveer 1 miljoen nefronen. Dit zijn microscopisch kleine eenheden die bestaan uit een filtertje - de glomerulus - en een buisjessysteem - de tubulus. In de glomerulus wordt het bloed gefilterd, terwijl in de tubulus dit eerste filtraat verder verwerkt wordt. Zo worden enerzijds de afvalstoffen en het overtollige vocht via de urine afgescheiden, anderzijds worden de stoffen die nuttig zijn voor het lichaam, weer opgenomen.

Door zouten - onder meer kalium - in meer of mindere mate opnieuw in het bloed op te nemen, houden de nieren de aanwezigheid van deze stoffen in evenwicht. Hierbij berekenen de nieren voortdurend hoeveel vocht ons lichaam nodig heeft. Aan de hand daarvan produceren ze veel of weinig urine.

Per minuut stroomt er 1 liter bloed door je nieren. Toevoer en afvoer van het bloed gebeuren via respectievelijk de nierslagader en de nierader. Als je bedenkt dat je 4 tot 5 liter bloed hebt, betekent dat dat elke 5 minuten al je bloed door de nieren gaat.

Hormonen

De geproduceerde urine komt via de nierkelkjes en het nierbekken in de urineleider terecht, en vloeit zo naar de blaas. Samen met de longen regelen de nieren ook de zuurtegraad in het bloed en scheiden ze de hormonen erythropoïetine (EPO) en renine af. Deze spelen een grote rol bij respectievelijk de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg en het regelen van de bloeddruk. Ook vitamine D wordt door de nieren aangemaakt.

Filtervermogen

Wanneer de nefronen hun filterwerkzaamheden niet naar behoren zouden kunnen doen, zouden we binnen enkele weken door ons eigen lichaam worden vergiftigd. Dat is dan ook het probleem bij de vele nierziekten die we kennen. In het begin kunnen de overgebleven nefronen de volledige nierwerking overnemen, maar op de duur gaat het filtervermogen achteruit. Het gevolg is dat afvalstoffen zich in het bloed opstapelen. Dat geeft pas in een gevorderd stadium klachten, met meestal misselijkheid, jeuk, een gebrek aan eetlust of een slechte smaak in de mond.

Opgezwollen enkels

Omdat er vaak ook water en zouten opgestapeld raken, komen ook opgezwollen enkels, een hoge bloeddruk en - bij vocht in de longen - kortademigheid voor. Een teveel aan kalium kan leiden tot verstoorde samentrekking van de hartspier en de skeletspieren. Ook verzuring van het bloed kan optreden.

Verouderen

Ook nieren verouderen. Bij een gezond persoon van 75 jaar is de nierwerking nog maar de helft van wat die was op 25-jarige leeftijd. Maar sommige factoren kunnen ertoe leiden dat de nierwerking sneller achteruitgaat, meestal wanneer de bloedvaten in de nieren worden aangetast. Hartfalen of een slecht behandelde hoge bloeddruk zijn risicofactoren. Ook een te hoog cholesterolgehalte, diabetes type 2 en roken verhogen de kans op nierproblemen.

Controle

Sommige acute nieraandoeningen, waaronder nierstenen, kunnen behandeld worden zonder dat de nieren er een beschadiging aan overhouden. Andere nierziekten tasten de nieren geleidelijk aan en kunnen op termijn tot een niervervangende behandeling leiden, dat wil zeggen nierdialyse of transplantatie. Wanneer je tot een risicogroep behoort, is het dus verstandig de nierwerking regelmatig te laten controleren door je huisarts en je leefgewoonten aan te passen.