Nierbekkenontsteking

Wat is een nierbekkenontsteking?

De nieren filteren het bloed en halen de afvalstoffen eruit. De urine die in je nieren gemaakt wordt, stroomt vanuit het nierbekken via de urineleiders naar de blaas. Bij een nierbekkenontsteking is een deel van de nier, namelijk het nierbekken, ontstoken. Een nierbekkenontsteking wordt meestal veroorzaakt door een infectie met bacteriën. Een nierbekkenontsteking kan in één nier voorkomen of in allebei de nieren tegelijk.

Oorzaken van een nierbekkenontsteking

Meestal wordt een nierbekkenontsteking veroorzaakt door bacteriën. Vaak is het de E.coli-bacterie (Escherichia coli), een bacterie die bij iedereen in de darmen en rond de plasbuis voorkomt. Normaal gesproken plas je bacteriën weer uit als ze in je plasbuis terechtkomen, of worden ze door het immuunsysteem opgeruimd. Als je weerstand verminderd is of je te weinig plast, kan het lichaam de bacteriën niet opruimen en kun je een blaasontsteking krijgen. Wanneer de bacteriën verder opstijgen, komen ze via de urineleider in het nierbekken terecht. Daar veroorzaken ze een nierbekkenontsteking. Een heel enkele keer komen de bacteriën niet via de blaas en urineleiders in het nierbekken, maar via het bloed.

Symptomen

Een nierbekkenontsteking ontstaat vaak plotseling, waarbij je je binnen enkele uren tot een dag ziek gaat voelen. Bij kinderen en ouderen zijn de symptomen soms minder duidelijk. Neem contact op met je huisarts als je symptomen hebt van een nierbekkenontsteking:

- hoge koorts; deze is in het begin van de ziekte en bij senioren niet altijd aanwezig
- koude rillingen
- pijn in je rug of zij, die aan één of beide kanten kan zitten
- misselijkheid
- soms troebele urine of bloed bij de urine

Veel mensen met een nierbekkenontsteking hebben daarnaast symptomen van een blaasontsteking:

- pijn of een branderig gevoel bij het plassen
- vaak moeten plassen en dan kleine beetjes plassen
- het gevoel dat de blaas nog steeds niet helemaal leeg is na het plassen
- buikpijn
- urine die anders ruikt dan normaal
- bij kinderen: bedplassen of in de broek plassen terwijl het kind zindelijk is

Hoe wordt de diagnose nierbekkenontsteking gesteld?

Je huisarts kan de diagnose nierbekkenontsteking stellen op basis van je klachten en onderzoek van je urine. De uitslag van het urineonderzoek is meestal binnen een dag bekend. Soms is een kweek van de urine nodig, bijvoorbeeld als een blaasontsteking of nierbekkenontsteking vaker terugkomt of als antibiotica onvoldoende helpen. De urine wordt dan in het laboratorium onderzocht, waarbij duidelijk wordt om welke bacterie het gaat en welke antibiotica goed helpen. Voor een kweek is meer tijd nodig; de uitslag krijg je meestal binnen een week. Bij een nierbekkenontsteking is soms extra onderzoek nodig om de onderliggende oorzaak te vinden. Je arts laat dan bloedonderzoek doen, of een echo of röntgenfoto maken.

Risicofactoren

Blaasontstekingen en nierbekkenontstekingen komen vaker voor bij vrouwen. Hun plasbuis is korter dan die van mannen en zit dichterbij de anus en vagina. Daardoor kunnen bacteriën makkelijker in de blaas komen en opstijgen naar de nieren. Ook tijdens een zwangerschap is het risico op urineweginfecties hoger. Kinderen met aangeboren afwijkingen van de urinewegen hebben ook een verhoogd risico op een nierbekkenontsteking. Dit is bijvoorbeeld het geval als het kind niet volledig uit kan plassen, waardoor er urine en bacteriën achterblijven in de blaas. Nierbekkenontstekingen komen ook vaker voor bij kinderen met terugstroom van urine van de blaas naar de nieren (vesico-ureterale reflux).

Andere risicofactoren voor een nierbekkenontsteking zijn:
- suikerziekte (diabetes mellitus)
- blaas- of nierstenen
- baarmoederverzakking
- vergroting van de prostaat (benigne prostaathyperplasie)
- blaaskatheter
- wassen van de schaamstreek met zeep of shampoo

Behandeling van nierbekkenontsteking

Probeer een blaasontsteking te voorkomen, zodat er geen geïnfecteerde urine terug kan stromen naar de nieren en daar een nierbekkenontsteking veroorzaakt. Voor vrouwen geldt het advies om altijd van voren naar achteren af te vegen na het toiletbezoek. Ga ook altijd plassen na het vrijen, zodat bacteriën uit het gebied rondom de vagina en anus niet in je blaas terechtkomen. Sowieso is het verstandig om voldoende te drinken (twee liter per dag) en regelmatig te plassen. Als je vaak blaasontstekingen hebt, is je risico op nierbekkenontsteking verhoogd. Cranberrytabletten of -sap kunnen helpen om nieuwe blaasontstekingen te voorkomen.

Als je eenmaal een nierbekkenontsteking hebt, voel je je ziek. Houd rust tot je geen koorts meer hebt en drink veel. Als je moet plassen, stel het dan niet uit en plas de blaas goed leeg. Bij een nierbekkenontsteking krijg je altijd antibiotica. Meestal is dit ciprofloxacine of amoxicilline met clavulaanzuur. Je moet deze medicijnen gedurende zeven tot veertien dagen slikken. Maak de kuur altijd af, ook wanneer je geen symptomen meer hebt. Er kunnen nog bacteriën zitten waar je niets van merkt, maar die weer uitgroeien als je te vroeg stopt met de antibiotica. Ben je misselijk? Drink dan regelmatig kleine beetjes. Eventueel kan je arts domperidon of metoclopramide voorschrijven. Je kunt deze medicijnen het beste als zetpil gebruiken. Als je je erg ziek voelt of veel pijn hebt, kan paracetamol of een andere pijnstiller helpen. Ook de oorzaak van de nierbekkenontsteking moet behandeld worden – als deze bekend is natuurlijk. Heb je suikerziekte (diabetes mellitus), probeer dit dan zo goed mogelijk onder controle te houden door je medicijnen goed te gebruiken en leefstijladviezen van je zorgverlener op te volgen. Soms is een operatie nodig, bijvoorbeeld om aangeboren afwijkingen of een baarmoederverzakking te behandelen.

Prognose

Meestal reageert een nierbekkenontsteking goed op antibiotica en merk je dat al binnen twee dagen. Je klachten nemen af en de koorts zakt. Heb je na het afmaken van de antibioticakuur nog steeds symptomen? Neem dan snel contact op met je huisarts. Soms moet het urineonderzoek worden herhaald of uitgebreid worden. Wanneer een onderliggende oorzaak als een aangeboren afwijking of vergrote prostaat niet op tijd behandeld wordt, kan er blijvende nierschade ontstaan door de verstopping en de bijkomende infecties.