5 vragen over narcose

1. Ben ik allergisch voor narcose?

Ik ben waarschijnlijk allergisch voor een stof die de anesthesioloog gebruikt: lidocaïne. Dat bleek toen ik een ruggenprik kreeg voor een knieoperatie. Mijn bloeddruk daalde sterk en het duurde drie dagen (ik lag in het ziekenhuis aan de bloeddrukbewaking) voordat deze weer normaal werd. Een andere keer kreeg ik een anafylactische shock (sterke allergische reactie) door een tandartsverdoving. Binnenkort moet ik aan staar worden geopereerd. Dat gebeurt onder narcose, omdat plaatselijke verdoving bij mij te veel risico’s oplevert. Komt een lidocaïne-allergie vaker voor?

"Lidocaïne is een lokaal verdovingsmiddel dat wordt gebruikt bij een ruggenprik en bij plaatselijke verdoving. Een van de bijwerkingen van een ruggenprik kan zijn dat je er (gedurende enige minuten tot uren) een lage bloeddruk van krijgt. Dit kan worden veroorzaakt door een allergische reactie, maar het kan ook een (veel voorkomende) bijwerking zijn van de verdovingsmiddelen die worden gebruikt voor het plaatsen van de ruggenprik. Ook bij een anafylactische shock kan iemand een lage bloeddruk krijgen. Dit duurt meestal enkele uren.

Allergie voor lidocaïne is zeldzaam, maar het komt voor. Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat je allergisch bent voor een ander bestanddeel van de verdoving, zoals de conserveringsvloeistof. Hiervoor kan een dermatoloog/allergoloog je testen. Dat je bloeddruk zo lang laag bleef, is niet te verklaren vanuit de anesthesie."

2. Hij had tóch pijn

Mijn kleinzoon (18) zegt dat hij zich gedeeltelijk bewust was van zijn blindedarmoperatie. Hij zag mensen en voelde pijn, maar hij was te verlamd om te kunnen reageren. Is dit mogelijk? Hij is een gezonde, sportieve jongeman.

"Tijdens een operatie bij bewustzijn komen en je dit later herinneren, wordt awareness genoemd. Het komt zelden voor, in minder dan een half procent van alle algehele narcosen. Het risico is het grootst bij keizersneden, openhartoperaties en spoedoperaties. De anesthesioloog bewaakt de diepte van de narcose en kan zo nodig bijsturen om te voorkomen dat iemand wakker wordt tijdens de operatie. Awareness wordt soms verward met dromen tijdens de narcose. Enerzijds past het door jou omschreven beeld bij awareness, waarbij iemand pijn voelt tijdens de operatie maar niet kan reageren door de spierverslappers die tijdens de narcose kunnen worden toegediend (niet iedereen krijgt altijd spierverslappers bij narcose). Anderzijds zorgen deze spierverslappers er ook voor dat de patiënt zijn ogen niet kan openen. Dus het feit dat jouw kleinzoon mensen kon zien, past er dan weer niet bij. Bovendien worden de ogen tijdens een ingreep meestal afgeplakt om uitdrogen van het netvlies te voorkomen.

Het meest waarschijnlijk is dat je kleinzoon zich flarden herinnert van het moment dat hij in de operatiekamer wakker werd gemaakt, waarbij hij wel zijn ogen kon openen, maar nog niet wakker genoeg was om echt bewust te zijn. Ook kan hij toen pijn hebben gehad als hij nog onvoldoende pijnstilling had gekregen."

3. Zo bang om te stikken

Ik ben een zware rookster en ik heb veel slijm in mijn keel. Daar heb ik altijd last van als ik bij de tandarts achterover in de stoel lig. Ik kan dan moeilijk slikken en heb het gevoel dat er een luchtbelletje in mijn keel zit. Hierdoor ben ik bang dat ik ooit onder narcose zal moeten. Stik ik dan niet? Ik kan dan niet slikken, en door mijn neus ademen is ook lastig. Daarnaast heb ik gehoord dat je als roker vaak misselijk uit de narcose komt. Dit soort angsten zorgt dat ik niet snel naar de kaakchirurg ga.

"Mensen die roken, hebben vaak last van slijmvorming. Slijm loopt de keel in als je plat ligt, wat een benauwd gevoel kan veroorzaken. Tijdens de narcose slaapt de patiënt en hij of zij merkt niets van slijm en benauwdheid. Vlak voor en vlak na de narcose kan dit wel een benauwd gevoel geven. De anesthesioloog probeert dit te voorkomen door het toedienen van zuurstof en medicijnen. Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die acht weken voor de operatie stoppen met roken, minder complicaties aan de longen hebben na een operatie. Rokers zijn overigens vaak juist minder misselijk na de narcose dan mensen die niet roken. Maar het mag duidelijk zijn dat artsen roken desondanks natuurlijk niet aanraden."

4. Ik kan niet meer goed onthouden

Ik ben al enige malen geopereerd aan mijn buik. De eerste twee keer ging het om een lange narcose. Met name na de laatste keer merk ik dat ik moeite heb dingen te onthouden. Ook mijn naasten valt dit op. Wat kan ik doen om dit weer te verbeteren?

"Geheugenproblemen na een operatie komen vaker voor. De oorzaak hiervan is nog niet bekend, al is er veel onderzoek naar gedaan. Waarschijnlijk is de soort operatie meer bepalend dan de soort narcose. Na een hartoperatie hebben mensen bijvoorbeeld meer geheugenproblemen dan na andere operaties. Na een algehele narcose en na een ruggenprik komen evenveel geheugenproblemen voor. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt wel dat geheugenproblemen vaker voorkomen bij mensen die vóór de operatie ook al geheugenproblemen hadden. Helaas is daarvoor nog geen wetenschappelijk onderbouwde behandeling bekend."

5. Mag een hartpatiënt wel onder narcose?

Mijn man heeft een aantal kleine hartaanvallen gehad. Om nieuwe te voorkomen, gebruikt hij medicijnen. Ook zijn er stents geplaatst. Nu las ik laatst dat hartpatiënten beter geen algehele narcose kunnen krijgen, omdat dit schadelijk zou zijn voor het hart. Klopt dat? Wat zijn de alternatieven? En wat gebeurt er als mijn man met spoed en onverwacht geopereerd moet worden, en niet kenbaar kan maken dat hij hartpatiënt is?

"Patiënten krijgen na een hartaanval soms een of meerdere stents om de kransslagaders open te houden. Deze stents moeten open blijven om het hart van bloed te voorzien. Hiervoor gebruiken patiënten bloedverdunners, wat nadelig kan zijn voor een operatie omdat dit problemen geeft met de bloedstolling. Daarom moet, na het plaatsen van een stent, een operatie soms worden uitgesteld. Soms zelfs meer dan een jaar. Maar bij spoedgevallen is er vaak geen keus. Al is het beter om een operatie een tijdje uit te stellen, bij levensbedreigende aandoeningen ben je gedwongen om het hogere risico te accepteren.

Bij elke vorm van anesthesie kan de bloeddruk tijdelijk lager worden. Dit kan nadelig zijn voor het hart. Er wordt dan medicatie gegeven om de bloeddruk op de juiste hoogte te houden. De anesthesioloog en de chirurg maken altijd een zorgvuldige afweging van alle voor- en nadelen. Zoals het moment van de operatie, het al dan niet stoppen met bloedverdunners en het soort anesthesie. In een medisch paspoort, dat men dan wel altijd bij zich moet dragen, kunnen medicijngebruik en ziektegeschiedenis worden genoteerd."

De antwoorden zijn gegeven door drs. Eric Koolen en drs. Judy Mier, afdeling Anesthesiologie van het Universitair Medisch Centrum Utrecht.