Kanker, hoe staan we ervoor?

1. Minder kans op overlijden 

Kiemeney: "De kans om kanker te overleven is groter geworden. Dat komt vooral doordat we beter in staat zijn om eerder de diagnose te stellen. Ook is de behandeling van een aantal tumorsoorten sterk verbeterd, vooral die van borstkanker, prostaatkanker en teelbalkanker.

Tien jaar geleden was de kans dat mannen vijf jaar na de diagnose kanker nog leefden gemiddeld 41 procent. Nu is dat 54 procent. Voor vrouwen is de overlevingskans gestegen van 57 procent naar 63 procent. We gaan dus vooruit, maar het gaat langzaam. Er zijn nog steeds tumorsoorten waar we weinig aan kunnen doen, zoals maagkanker en eierstokkanker. Ook longkanker heeft nog steeds een slechte prognose."

2. Betere diagnostiek en meer maatwerk

"Omdat de diagnostiek verfijnder is geworden en we meer weten over erfelijke factoren, kunnen we het verloop van kanker steeds beter voorspellen. We kunnen beter onderscheid maken tussen patiënten met een agressieve en een minder agressieve vorm van kanker. Daardoor kunnen we behandelingen steeds beter afstemmen op wat een individuele patiënt nodig heeft. Niet iedereen heeft de zwaarste behandeling nodig. Die ontwikkeling is al een jaar of twintig aan de gang, maar is het afgelopen decennium echt in een stroomversnelling gekomen."

3. Mildere behandelingen 

"Veel behandelingen zijn minder agressief dan vroeger. Bij vrouwen met borstkanker werden vroeger bijvoorbeeld de okselklieren weggehaald, maar daardoor konden ze hun arm minder goed gebruiken. Dat hoeft nu vaak niet meer. Bij prostaatkanker kan zo nauwkeurig geopereerd worden dat de zenuwbanen vaak intact blijven en mannen niet meer incontinent of impotent worden. Ook het diagnostisch onderzoek is minder belastend geworden, vooral door nieuwe opsporingstechnieken als de MRI-scan."

4. Meer aandacht voor kwaliteit van leven na kanker

"Nu steeds meer mensen kanker overleven, krijgt het leven na kanker meer aandacht. Vroeger was dat veel minder het geval, terwijl we weten dat veel kankerpatiënten ook ná een succesvolle behandeling vaak behoefte aan ondersteuning hebben. Tegenwoordig wordt aan patiënten gevraagd of ze psychosociale begeleiding nodig hebben. Ook komt er langzamerhand meer onderzoek naar de vraag wat patiënten zelf kunnen doen om de kwaliteit van leven te verbeteren. Wordt hun prognose bijvoorbeeld beter als ze gezonder gaan eten of stoppen met roken nadat ze de diagnose hebben gekregen?"

5. Meer oudere kankerpatiënten

"Kanker is een verouderingsziekte. Op dit moment is twee derde van de mensen die de diagnose krijgt, ouder dan 65 jaar. Omdat het aantal ouderen toeneemt, stijgt het aantal kankerpatiënten. Maar we wórden ook steeds ouder, en hoe ouder je bent, hoe meer risico op kanker. De vergrijzing werkt dus dubbel door.

We verwachten dat het aantal diagnoses van kanker tussen 2007 en 2020 met meer dan 40 procent zal stijgen. Dat is een enorm probleem voor de kankerzorg. Ook omdat oudere kankerpatiënten vaak andere kwalen hebben. Het zal steeds lastiger worden deze groep goed te behandelen en te verzorgen."

6. Behandelingen moeten simpeler en goedkoper

"Door de vergrijzing wordt de vraag hoe we de kankerzorg betaalbaar kunnen houden steeds belangrijker. We zijn nog geneigd om steeds betere behandelingen te ontwikkelen. Maar kan het ook simpeler en goedkoper? Die vraag wordt steeds belangrijker. Dat betekent dat het type onderzoek naar kanker verandert. Kunnen we mensen thuis screenen op blaaskanker? Zijn die jarenlange nacontroles allemaal wel nodig? Nieuwe behandelingen worden niet meer alleen beoordeeld op de vraag hoeveel patiënten ervan opknappen, maar ook op de kostprijs."

7. Patiënten krijgen een grotere rol

"In commissies die richtlijnen voor kankerbehandeling opstellen, zitten sinds kort ook patiënten. Ze praten mee over de eisen die aan de behandeling moeten worden gesteld. Dat was tien jaar geleden nog ondenkbaar. De rol van de patiënt wordt groter, ook door de mogelijkheden van de digitale wereld.

Digitale gemeenschappen (waar patiënten communiceren met lotgenoten, artsen en andere betrokkenen) zijn sterk in opkomst. Je kan tegenwoordig meekijken in je eigen dossier of dat zelf aanvullen. Vroeger was het de arts die bepaalde welke behandeling je kreeg, nu hebben patiënten een steeds grotere stem."

8. Preventie nog steeds ondergeschoven kindje

"Preventie is een terrein waar de afgelopen tien jaar helaas weinig vooruitgang is geboekt. Terwijl daar juist de grootste winst te behalen valt. Roken veroorzaakt nog steeds een derde van alle kankergevallen in Nederland. We zijn in Nederland erg laks met het nemen van preventieve maatregelen.

In Australië en de Verenigde Staten is de prijs van sigaretten verdriedubbeld. Samen met andere beperkende maatregelen heeft dat geleid tot een forse daling van het aantal rokers. We verwachten dat dit ook tot een daling van het aantal kankergevallen zal leiden. Hier blijven we steken rond 27 procent rokers. Als ik zie dat zelfs de landen rond de Middellandse Zee veel strenger zijn met het rookverbod in de horeca dan wij, word ik heel treurig."