Goed nieuws over kanker in 2025: 'Betere screeningsadviezen gaat levens redden'

Al tijdens haar oratie als ­hoog­leraar, begin 2022, sprak Marjanka Schmidt de verwachting uit dat er binnen afzienbare tijd betere screeningsadviezen zouden zijn voor vrouwen met risico op borstkanker. Inmiddels zijn we bijna drie jaar verder en lijkt ze ­gelijk te krijgen. Schmidt: “Nog niet eens zo lang ­geleden dachten we dat slechts twee genen een centrale rol spelen bij het ontstaan van borstkanker. Inmiddels weten we beter.” Ook kleine ­genetische veranderingen blijken soms van grote invloed. 

Genetische test voor borstkanker

“We verwachten dat er in 2025 een test beschikbaar komt waarbij we negen genen en maar liefst 313 ­varianten kunnen bekijken”, aldus Schmidt. “De ­risico’s van deze varianten en combinaties daarvan kunnen we optellen. Samen leiden ze tot een ­bepaalde score. Als we daarbij ook nog allerlei ­factoren meenemen zoals leeftijd, leefstijl, ­hormoon- en alcoholgebruik, krijgen we een ­voorspelmodel dat heel realistisch kan inschatten hoe hoog of hoe laag het risico op borstkanker is voor een ­individuele vrouw.”

Onlangs heeft het Antoni van Leeuwenhoek het Centrum voor Vroegdiagnostiek opgericht. Doel: het verbeteren van vroegdiagnostiek van ­verschillende vormen van kanker. “Een multidisciplinair team werkt toe naar een persoonlijk screeningsadvies. De klinisch ­geneticus en de chirurg kijken ook mee. Naar verwachting zullen vrouwen ­vaker worden uitgenodigd voor een ­genetische test. Vrouwen met een hoog genetisch risico op borstkanker zullen een MRI-scan krijgen. Degenen met een lager risico hoeven juist minder vaak terug te komen.” 

Individuele tests voor prostaatkanker

Ook op het gebied van prostaatkanker heeft het centrum goed nieuws. Schmidt wijst op het werk van haar collega, uroloog Pim van Leeuwen. “Alle mannen tussen de 50 en 70 jaar doen er volgens hem goed aan om zich te laten ­testen bij de huisarts. In het Centrum voor Vroeg­diagnostiek kunnen we vervolgens meer individueel testen. Dat helpt bij het vinden van de mannen met het hoogste risico.”

Naast het vaststellen van de PSA-waarde in het bloed blijkt een MRI-scan een uitstekende aan­vulling voor mannen met een verhoogd risico op prostaatkanker. “Geïndividualiseerde screening naar prostaatkanker kan leiden tot de helft minder mannen met een uitgezaaide vorm van prostaatkanker, en tot 20 tot 30 procent minder sterfte aan prostaatkanker.”

Prof. dr. Marjanka Schmidt is bijzonder hoogleraar Genetische Epidemiologie van (borst)kanker aan de Univer­siteit Leiden en leider van het onderzoeksthema vroeg­diagnostiek in het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine december 2024/januari 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.