Je brein en je darmen werken voortdurend samen

Robert Jan Brummer is hoogleraar gastro-enterologie. Hij werkt al jaren aan de Zweedse Őrebro Universiteit en heeft daar een eigen onderzoekscentrum dat gespecialiseerd is in de relatie tussen voeding, darmen en hersenen.

Hoe communiceren de darmen met het brein?

Tussen de darmen en het brein worden voortdurend boodschappen uitgewisseld. Dag en nacht! Dat gebeurt allereerst via het zenuwstelsel. De darmen hebben een uitgebreid zenuwstelsel, dat via de zenuwbanen informatie uitwisselt met de hersenen. Ten tweede verloopt de communicatie via het bloed. Brummer: "In de darmen worden stofjes gemaakt, die via het bloed naar de hersenen gaan. Als die stofjes klein genoeg zijn, kunnen ze de bloed-hersenbarrière passeren en vervolgens in de hersenen de boodschap van de darmen overbrengen. Maar de communicatie gaat zeker ook andersom. Zo worden er in de hersenen bijvoorbeeld hormonen aangemaakt, die via het bloed de darmen weer van informatie voorzien."

Gratis magazine: Je darmen en je brein

Oerfunctie

Waarom communiceren de brein en de darmen eigenlijk zoveel met elkaar? Brummer: ‘Dat is een goede vraag, waar we het antwoord niet op weten. Waarschijnlijk is dit omdat de darmen in open verbinding staan met de buitenwereld, via mond en anus. En verder zijn de darmen natuurlijk van cruciaal belang in de spijsvertering – en eten is een van onze basisbehoeftes. Ik denk dat die communicatie tussen brein en darmen daarom echt een oerfunctie is.’ Bij die oerfunctie zijn ook de bacteriën in de darm, het microbioom, betrokken. Ook zij maken stofjes aan, die via het bloed bij de hersenen terecht komen.

Serotonine

In elk geval betekent deze oerfunctie dat brein en darmen elkaar beïnvloeden. Als het niet goed gaat met je darmen, dan heeft dat invloed op je stemming. En als er iets aan de hand is met het brein, merk je dat vaak ook aan de darmen. Zo ziet men bijvoorbeeld een verband tussen prikkelbare darm en depressie, of tussen autisme en darmproblemen. Brummer doet hier in zijn instituut in Zweden veel onderzoek naar: "Veel gezondheidsproblemen ontstaan door laaggradige ontstekingen in het lichaam. Die ontstekingsreacties ontstaan bijvoorbeeld bij beschadigingen en bij stress. Bij die ontstekingsreacties is de stof tryptofaan betrokken. Dit is een stof die onder de juiste omstandigheden in het lichaam wordt omgezet in serotonine, een stof die onze stemming verbetert. Als er ontstekingen in het lichaam zijn, wordt er minder tryptofaan omgezet in serotonine. Daardoor verslechtert de stemming. Met de juiste voeding kunnen de laaggradige ontstekingen worden afgeremd. Daardoor kan er meer serotonine worden aangemaakt en verbetert de stemming. Dit onderzoek is ingewikkeld, en we weten nog heel veel niet. We weten inmiddels wel zeker dat het zinvol is om goed voor de darmen te zorgen. Niet alleen omdat de spijsvertering en het immuunsysteem dan beter functioneren, maar ook omdat dit een mogelijk positief effect heeft op het brein."

Zorg goed voor je darmen

En hoe zorg je dan goed voor je darmen? Brummer noemt een aantal factoren. Ten eerste is dat voldoende vezels eten. Vezels zitten in plantaardige producten, zoals groenten, fruit, granen, noten en peulvruchten. "Variatie is belangrijk", benadrukt Brummer, "Want in elk product zitten weer andere vezels, waar andere bacteriën in de darmen van kunnen profiteren." Ten tweede is het gebruik van antibiotica af te raden, omdat die een negatief effect hebben op het microbioom van de darm. "Doe dat alleen als het écht nodig is en vermijd vooral het gebruik bij jonge kinderen", zegt Brummer. "Tot de leeftijd van ongeveer 3 jaar bouwen kinderen nog aan hun immuunsysteem en een gezond microbioom. Antibiotica op jonge leeftijd kan dat proces negatief beïnvloeden." Als derde is een gezonde leefstijl, met beweging en ontspanning, ook goed voor de darmen. Ten vierde is het aan te raden om niet teveel eiwitten te eten, zegt Brummer. "Als je veel eiwitten eet, dus veel meer dan de aanbevolen hoeveelheid, dan komt een deel onverteerd in de darmen aan. Bij het afbreken van die eiwitten door de bacteriën komen minder gunstige stoffen vrij. Dit geldt sterker voor plantaardige eiwitten dan voor eiwitten uit dierlijke producten. Dit zijn we momenteel op onze universiteit aan het onderzoeken". Als laatste kun je de darmfunctie extra ondersteunen door het gebruik van gefermenteerde producten en door probiotica. Brummer is nu bezig met een studie waarin vrijwilligers een probiotica-supplement krijgen en daarna worden blootgesteld aan stress. "Uit MR-scans blijkt dat men na het gebruik van de probiotica anders reageert op stress", zegt hij, "Maar de resultaten zijn nog te pril om hier vergaande conclusies aan te verbinden".

Iedereen is anders

In het podcastgesprek benadrukt Brummer dat er nog veel kennis ontbreekt over die zo bijzondere samenwerking tussen brein en darmen. Dat komt ook omdat ieder mens uniek is. Zo is de samenstelling van ons microbioom net zo uniek als onze vingerafdruk – voor ieder individu verschillend. Wat verwacht Brummer voor de toekomst? "Ik verwacht dat we veel meer toegaan naar een individueel voedingsadvies. Advies op maat, zodat je je persoonlijke microbioom kunt beïnvloeden, en daarmee je gezondheid."
 
De podcast met Robert Jan Brummer is hieronder te beluisteren.