Een schedelbasisfractuur, wat is dat?

Hoofdletsel (trauma capitis) kan gevaarlijk zijn. De hersenen vormen een brijachtige, zachte massa, die erg kwetsbaar is en de bescherming van de schedel hard nodig heeft. Letsel aan het hoofd kan de hersenen, de schedel of beide beschadigen. Treedt er aan de basis van de schedel bijvoorbeeld een breuk op dan heet dat een schedelbasisfractuur (fractura baseos cranii).

Wat is een schedelbasisfractuur?

De hersenschedel bestaat uit een schedeldak en een schedelbasis. De schedelbasis is een dikke, onregelmatig gevormde plaat waarin openingen zitten voor bloedvaten en zenuwen. Een wat grotere opening (het 'achterhoofdsgat') dient als doorvoer van het verlengde merg. Een schedelbasisfractuur is een botbreuk in dit onderste gedeelte van de hersenschedel. Bijvoorbeeld een val of een verkeersongeluk kan de oorzaak zijn van zo'n fractuur.

Wat zijn de verschijnselen van een schedelbasisfractuur?

Bloedingen uit de neus, oren of mond komen veel voor bij een schedelbasisfractuur. Als de fractuur door het dak van de oogkassen loopt, krijg je een extreem blauw oog, doordat er een bloeduitstorting in de oogkassen ontstaat. Dit heet een brilhematoom. Ook achter de oren kunnen blauwe plekken verschijnen.

Een voorin gelegen schedelbasisfractuur kan door het dak van de neusholte lopen, wat een open verbinding tussen de neusholte en de schedelinhoud tot gevolg kan hebben. Je verliest dan hersenvocht (liquor cerebrospinalis) uit de neus of oren (liquorroe). Zo'n liquorlekkage heeft het risico dat er bacteriën in het hersenvocht komen en er een hersenvliesontsteking (meningitis) optreedt.

Verder kunnen bij een schedelbasisfractuur een aantal hersenzenuwen uitvallen met als gevolg eventueel het verlies van reuk- en gezichtsvermogen. Daarnaast kunnen de oogbewegingen en de motoriek worden aangetast. Ook kan iemand bewusteloos raken. Opname in het ziekenhuis is hoe dan ook noodzakelijk bij een schedelbasisfractuur.  

Symptomen schedelbasisfractuur

• Er komt een heldere vloeistof uit de neus, oren en/of mond.
• Er komt bloed uit de neus, de oren of de mond.
• Blauwe plekken rond de ogen of achter de oren.
• Bewusteloosheid.
• Cheyne-Stoke ademhaling (diepe ademhaling afgewisseld met vrijwel ademstilstand).
• Epileptische aanvallen.
• Hoofdpijn
• Niet meer kunnen ruiken of zien.
• Vreemde oogbewegingen en andere vreemde bewegingen.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Een schedelbasisfractuur kan worden vastgesteld door lichamelijk onderzoek, een röntgenfoto en/of een CT-scan.

De behandeling van een schedelbasisfractuur

Zoals gezegd is ziekenhuisopname altijd noodzakelijk bij een schedelbasisfractuur. Zijn er geen dislocaties (onderlinge botverplaatsingen) dan is pijnbestrijding en rust voldoende en is een operatie niet altijd noodzakelijk. Verder hangt de behandeling af van de mogelijke complicaties, zoals kneuzing van de hersenstam en hersenvliesontsteking (meningitis).

Is er sprake van een liquorlekkage die langer duurt, dan behoort een operatie tot de mogelijkheden. Via een luikje in de schedel sporen artsen het lek dan op en dekken het af met hersenvlies of een vervanging daarvoor. In sommige gevallen kan het lek via de neus worden gedicht. Als de liquorlekkage spontaan is gestopt kan de opening, die vaak alleen door wat zacht littekenweefsel is gevuld, later weer opengaan en alsnog (ook jaren later) een hersenvliesontsteking of een hersenabces veroorzaken. Oplettendheid is dus altijd geboden.

De gevolgen van een schedelbasisfractuur

De vooruitzichten bij een schedelbasisfractuur zijn afhankelijk van de ernst van de fractuur. Sommige mensen houden er niets aan over. Anderen kampen met gehoorschade. Wanneer de reukzenuwen of oogzenuwen geraakt zijn kan iemand blijvend zijn reukvermogen verliezen of blind worden.