Pijn kan depressie zijn

Een depressie kan gepaard gaan met veel lichamelijke klachten. Maag- en darmklachten, soms ook misselijkheid. Hartkloppingen, pijn op de borst, benauwdheid, duizeligheid en tintelingen in de vingers. Slapeloosheid.

Lichamelijke misère

Ook pijn komt veel voor. Het kan dan gaan om hoofdpijn, migraine, pijn in het gezicht, in de mond, pijn bij het slikken. Pijn in nek, armen of schouders; pijn in de rug, in de buik, de borst; pijn bij het plassen.

Het herkennen van een depressie achter lichamelijke klachten is vaak lastig, zegt Aly van Geleuken, psycholoog en hoofd van het Depressie Centrum van het Fonds Psychische Gezondheid. Zij hoort aan haar informatie- en advieslijn veel verhalen over moeilijk te duiden lichamelijke misère, vooral van wat oudere vrouwen die ook last hebben van overgangsklachten.

"De arts is vaak geneigd allerlei klachten toe te schrijven aan de overgang. Veel symptomen van depressie lijken wel op overgangsklachten: moe, lusteloos, prikkelbaar, slecht slapen, pijn, veranderde eetlust. Maar artsen vergeten nogal eens óók naar de stemming te vragen, horen wij van veel mensen die ons raadplegen. Hun dokter zegt dan: het is de overgang, daar moet je doorheen. Een ander gaat hormoonpreparaten voorschrijven. Of kalmerende middelen, die een depressie zelfs kunnen verergeren. Ook de patiënten zélf vertellen vaak alleen over de lichamelijke kant van hun klachten. Zij vragen zich evenmin af of de oorzaak niet ergens anders ligt."

Dokters die veel of 'vage' pijnklachten van hun patiënten te horen krijgen, moeten daarom óók naar depressieve symptomen vragen. Huisartsen zijn hier tegenwoordig al alerter op. Maar vooral pijnspecialisten zoals neurologen en internisten moeten hier op letten. En niet vergeten ook aan psychiatrische aandoeningen te denken als hun patiënt klaagt over pijn.

Zowel patiënten als artsen hebben zelden door hoe ziek je kunt zijn van een psychiatrische aandoening. Dat betreurt Van Geleuken zeer. "We weten alles over hart- en vaatziekten: de oorzaken, de symptomen, hoe we gezonder kunnen leven om ze te voorkomen. Maar over psychische problemen hebben we die kennis niet. We zijn nog te vaak bezig om lichamelijke klachten te wijten aan lichamelijke ziektes."

Hoe weet  je of jouw lichamelijke klachten met je psyche te maken hebben?

• Stap één is natuurlijk aan die mogelijkheid denken: ervan doordrongen zijn dat lichaam en geest nauw samenwerken.
• Stap twee kan zijn het invullen van een depressieschaal of een zelftest, bijvoorbeeld op internet. Daarbij wordt een aantal eenvoudige vragen gesteld en is vrij snel duidelijk of er mogelijk sprake is van een depressie.
• Stap drie is: raadpleeg uw arts. Vooral als de klacht(en) een paar weken duurt.

Jammer genoeg wordt in de huidige depressie-zelftests vooral gevraagd naar psychische klachten. Dat geldt óók voor die van het Depressiecentrum. Aly van Geleuken realiseert zich dat. Zij pleit er daarom voor dat in de vragenlijsten ook vragen over lichamelijke klachten opgenomen worden.

Hoe komt het?

Waarschijnlijk wordt door een depressie ook de ervaring van pijnprikkels anders: er treedt een soort verlaging van de pijndrempel op. Door de ontregeling van de serotonine- en noradrenaline-systemen in het brein. Normaal heeft een mens een zekere weerstand tegen pijn, maar die drempel lijkt te verlagen bij depressie waardoor er meer pijnsignalen binnenkomen. Mensen gaan er vervolgens weer meer op letten, wat het pijngevoel nog verder verergert.

Wat kun je doen?

Een medische behandeling kan soms nodig zijn. Wanneer een depressie behandeld wordt, al dan niet met medicijnen, verdwijnen over het algemeen ook de lichamelijke klachten. Daarnaast heeft pijn vaak te maken met spierspanning. Daar kan de patiënt zelf iets aan doen: met ontspanningsoefeningen. Ook lichte inspanning en lichaamsbeweging zijn goed tegen depressiviteit én tegen pijnklachten; het verbeteren van conditie en uithoudingsvermogen kan wonderen doen.