Verpest lezen in het donker je ogen?

Het idee dat je ogen verslechteren van lezen in het donker is waarschijnlijk gebaseerd op het vermoeiende effect van kijken bij slecht licht. Je ziet in de schemer minder contrast, waardoor het onderscheiden van letters extra inspanning kost. Je oogspieren worden moe en je kunt hoofdpijn krijgen.

Daarnaast knipper je minder als je naar een boek tuurt. Dat levert droge, geïrriteerde en soms tranende ogen op. Deze nadelige effecten zijn tijdelijk en zorgen niet voor blijvende schade. Nog even lekker lezen bij het schijnsel van een zaklamp lijkt dus geen kwaad te kunnen.

​Bijziend

Waarom kunnen sommige kinderen dan toch halverwege hun schooltijd het bord ineens niet meer lezen? Meestal omdat hun ogen te lang zijn geworden.

Normaal breken de ooglens en het hoornvlies de lichtstralen zodanig dat ze precies op het netvlies vallen. Is je oog te lang of je hoornvlies te bol, dan worden de lichtstralen niet op de juiste manier gebroken. Hierdoor valt het beeld van iets wat op een afstandje staat voor het netvlies in plaats van erop en zie je in de verte wazig. Dat heet bijziendheid. Meestal ontwikkelt bijziendheid zich tussen het 7e en 16e levensjaar omdat het oog dan nog groeit en soms te lang wordt.

​Erfelijkheid

Of je bijziend bent, heb je grotendeels aan je ouders te danken. Onderzoekers van het Erasmus MC ontdekten 26 genen die een rol spelen bij de overdracht van signalen in de hersenen naar de ogen, de opbouw van het bindweefsel en de ontwikkeling van het oog. Heb je meerdere van deze genen, dan loop je een veel hoger risico op bijziendheid.

Toch bepalen niet alleen erfelijke factoren of je in de verte wazig ziet. Waarschijnlijk speelt een aantal omgevingsfactoren ook een rol. Bijvoorbeeld de regio waar je woont: in Oost-Azië zijn veel meer bijzienden dan in Europa. Ook hoogopgeleiden en mensen die veel dichtbij werken, zoals lezen en studeren, zijn vaker bijziend. Veel buiten spelen lijkt volgens een aantal onderzoeken de ogen te beschermen, mogelijk omdat je dan meer daglicht ziet en naar objecten in de verte kijkt.

​Lastig bewijzen

Of al dat gelees ook echt de oorzaak van het verminderde zicht is, is nooit onomstotelijk aangetoond. Het is erg lastig om wetenschappelijk onderzoek te doen naar dit fenomeen. Je zou grote groepen kinderen jarenlang moeten volgen en willekeurig moeten bepalen welke kinderen wel mogen lezen in het donker en welke niet om ze goed te kunnen vergelijken. Dat gaat in de praktijk niet.

De studies die wel gedaan zijn naar de invloed van lezen in het donker op de ogen kennen meestal allerlei beperkingen. Zo werd er bij volwassen proefpersonen geïnformeerd of zij vroeger veel lazen in bed, maar of dat betrouwbare informatie oplevert, is maar de vraag.

Waarschijnlijk hoopte je moeder vooral dat je nu eindelijk eens je nachtlampje uitdeed en ging slapen. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen of er een kern van waarheid zat in haar uitspraak. Vooralsnog geven optometristen aan dat je gewoon mag lezen bij weinig licht. 's Avonds lezen bij een felle lamp kan ervoor zorgen dat je niet meer in slaap komt.