Maculadegeneratie: golvende lijnen

Zo’n 135.000 Nederlanders hebben leeftijdsgebonden maculadegeneratie (MD), waarbij het zicht achteruit gaat. Jaarlijks komen daar 14.000 Nederlanders vanaf 55 jaar bij (bron: Zorginstituut Nederland, 2021).  Op je 50ste heb je 20 procent kans op MD, na je 75ste is die kans 37 procent. Vrouwen hebben twee keer zoveel kans op MD als mannen.

Wat gaat er mis?

Het is een ziekte waarbij in het oog het centrale deel van het netvlies (de gele vlek, ofwel macula lutea) slechter gaat functioneren. De macula zorgt ervoor dat je details kunt onderscheiden en scherp kunt zien. Deskundigen weten nog steeds niet precies waardoor MD ontstaat. Wel staat vast dat MD de belangrijkste oorzaak is van slechtziendheid en blindheid boven de 50 jaar.

En dan?

Naarmate de ziekte vordert, kun je steeds minder goed scherp zien. Op een gegeven moment valt het centrale deel van het gezichtsveld uit: er is een blinde vlek ontstaan. Er zijn twee vormen van maculadegeneratie. Bij de meest voorkomende vorm van ‘droge’ MD gaat de gele vlek geleidelijk slechter functioneren. Bij ‘natte’ MD ontstaan achter de macula nieuwe bloedvaatjes. Deze gaan echter makkelijk kapot, met bloedingen als gevolg en beschadiging van de macula. Binnen enkele weken of maanden kan dat zorgen voor uitval van het centrale deel van het gezichtsvermogen. In een enkel geval kan die uitval zo snel verlopen dat iemand binnen een paar dagen ernstig slechtziend wordt. Droge MD kan overgaan in natte MD.

Wat zijn de risicofactoren?

• Erfelijkheid. Als een van jouw ouders, broers of zussen MD heeft, heb je zelf vier keer meer kans op de ziekte dan mensen die geen MD in de familie hebben.
• Roken. Dit veroorzaakt meer dan een kwart van alle gevallen van MD. Rokers hebben bovendien drie tot vier keer zoveel kans om blind te worden door MD dan niet-rokers.

In mindere mate:

• Overmatige blootstelling aan UV-straling (zonlicht).
• Hoge bloeddruk, hoog cholesterolgehalte, hart- en vaatziekten.
• Ongezond eten.

Heeft een oogtest zin?

Jazeker. Laat je ogen regelmatig controleren door de optometrist of oogarts, vooral als MD in de familie voorkomt. Droge MD kan alleen worden getest door de optometrist of oogarts.

Wanneer moet je naar de dokter?

Als je een van de volgende klachten herkent, ga dan gelijk naar de huisarts of een optometrist. Die zullen indien nodig naar de oogarts verwijzen. Het gaat dan om symptomen als wazig zien; rechte lijnen als golven zien (regels in een tekst, een lantaarnpaal die er krom uitziet); kleuren vager zien; moeilijker kunnen lezen; moeilijker gezichten kunnen onderscheiden; een blinde vlek in het midden van het gezichtsveld zien. Goed om te weten: in het begin zijn er weinig waarschuwingssignalen, vooral als de MD slechts één oog treft (het andere oog compenseert ongemerkt de achteruitgang).

Hoe wordt het behandeld?

Goede resultaten worden bereikt met  het inspuiten van het oog met een vaatgroeiremmer. Uit onderzoek blijkt dat daarmee bij zeker 94 procent van de patiënten de voortgang van de ziekte kan worden gestopt. De schade is niet meer terug te draaien, wel zal bij ongeveer eenderde het zicht enigszins verbeteren.  Verder zijn er aanwijzingen dat patiënten met MD de voortgang van de ziekte kunnen voorkomen en vertragen door supplementen te slikken met hoge doses antioxidanten.

Oogarts Reinier Schlingemann, gespecialiseerd in leeftijdgerelateerde maculadegeneratie bij het AMC in Amsterdam:

"Natte MD moet je zien als een uitslaande brand. Hoe eerder we die brand kunnen blussen, hoe meer we de schade kunnen beperken. Maar helaas komen patiënten vaak pas laat bij de oogarts. Mensen denken aan staar als zij slechter gaan zien. Ook huisartsen herkennen soms de symptomen niet, terwijl er juist zo snel mogelijk moet worden ingegrepen. Aan de eenmaal ontstane schade is niets meer te doen. We kunnen de ziekte in de meeste gevallen nu wel stoppen met Avastin of Lucentis. Maar ook hiermee hangen de resultaten af van hoe snel we kunnen ingrijpen."

Goed voor de ogen

De kans op slechtziendheid en blindheid door leeftijdgerelateerde maculadegeneratie (MD) kun je zelf eenvoudig verkleinen.Laat je ogen geregeld controleren. Zeker als er risicofactoren zijn voor MD is het een must om de ogen regelmatig te laten controleren. Ga je plotseling minder scherp zien? Laat je ogen dan altijd meteen nakijken.

• Rook niet. Roken is een van de grootste risicofactoren voor MD.
• Bescherm je ogen tegen UV-straling. Overmatig zonlicht is een risicofactor voor MD.
• Eet gezond. De wetenschappelijke aanwijzingen stapelen zich op dat gezonde voeding beschermt tegen MD. Gezond is: veel groene groenten, veel fruit en veel onverzadigde vetzuren (zoals noten, olijfolie, vette vis). Voedsel met een zogeheten lage glycemische index bevat koolhydraten die langzaam door het lichaam worden opgenomen, en is beter voor de ogen dan voedsel met een hoge glycemische index (snelle koolhydraten). Eet daarom bijvoorbeeld veel volkorenproducten, zilvervliesrijst en peulvruchten. Hoe meer vezels en hoe minder bewerkt het product is, hoe beter. Voorbeelden van voedsel met een hoge glycemische index (en dus veel ongezonde ‘snelle suikers’) zijn cake, koekjes, witbrood, witte rijst en suikerhoudende voedingsmiddelen. Er zijn ook aanwijzingen dat supplementen met een hoge (maar veilige) dosis vitamine C beschermen tegen staar. Daarbij gaat het om minstens 360 mg vitamine C per dag.

Naar de opticien, optometrist of oogarts?

Bij de opticien kun je terecht voor een normale oogmeting: het meten van bij- of verziendheid, de cilindersterkte en de oogdruk. Opticien is geen beschermde titel. Het predicaat ‘Erkend Optiekbedrijf’ biedt de garantie dat er in de winkel minstens één mbo-gediplomeerde opticien aanwezig is. Om je ogen te laten controleren op maculadegeneratie kun je naar een optometrist gaan en een optometrisch onderzoek aanvragen.

Optometristen zijn werkzaam bij optiekzaken en ziekenhuizen. Zoek via www.optometrie.nl een optometrist bij jou in de buurt (kies 'Praktijkzoeker’). Een optometrist zal bij vermoeden van een oogziekte altijd doorverwijzen naar de oogarts. Voor behandeling kun je alleen bij de oogarts terecht. Met een verwijskaart van de huisarts kun je je ogen natuurlijk ook bij de oogarts laten controleren. Alleen de oogarts wordt vergoed door de zorgverzekeraar.