Vis eten is een aanrader, of toch niet?

1. Waarom is vis gezond?

Er is geen speld tussen te krijgen: in één voedingsstof spant vis de kroon, er is nauwelijks een andere manier om met voeding voldoende omega 3-visvetten binnen te krijgen. Omega 3-visvettten zijn goed voor hart en bloedvaten, de hersenen en ogen. Vooral vette vissoorten, zoals makreel, haring, zalm, sardines en paling zijn rijk aan omega 3-vetten. Deze vetten zijn zó gezond dat de Gezondheidsraad er een aanbeveling voor heeft opgesteld. Die aanbeveling haal je eigenlijk alleen als je elke week één keer vette vis eet. Daarnaast is vis een bron van jodium voor je lichaam. Jodium is nodig voor een goede werking van je schildklier. Vis is een van de weinige voedingsmiddelen waar jodium van nature in zit. Daarom is het voor je gezondheid slim om regelmatig vis te eten.

2. Bevat vis verontreinigingen?

Door de verontreinigingen van rivieren en zeeën raken ook vissen verontreinigd, bijvoorbeeld met dioxines, dioxine-achtige PCB’s, methylkwik en bestrijdingsmiddelen. Vooral vette vissoorten en grote roofvissen zoals tonijn, zwaardvis, snoek en haai kunnen veel van deze verontreinigen in zich hebben. Verontreinigingen worden namelijk vaak in het vetweefsel of de lever van de vis opgeslagen. Juist grote roofvissen leven van andere vissen die ook al de nodige verontreinigen in zich hebben opgeslagen. Zo stapelt het zich op. Vis wordt regelmatig gecontroleerd op verontreinigingen. Alhoewel alle gehalten aan verontreinigingen bij controles ruim onder de gelden normen blijken te liggen, is het voor zwangere vrouwen toch af te raden roofvissen te eten.

3. Worden de zeeën leeggevist als we veel vis eten?

Niemand zit te wachten op leeggeviste zeeën en veel schade aan het milieu door de visvangst. Toch worden met grote netten complete gebieden leeggevist. Alleen kleine jonge vissen blijven over. Sombere scenario’s van milieuorganisaties voorspellen dat tegen 2050 de zeeën leeggevist zijn. Wordt daar dan niets aan gedaan? Toch wel, maar het gaat met kleine stappen. Zo is er een keurmerk voor duurzame gevangen vis: het MSC keurmerk (MSC staat voor Marine Stewardship Council). Dit is een internationaal keurmerk voor een goed beheerde, duurzame visserij, die het leegvissen tegen zou moeten gaan. Je vindt het zowel op verpakkingen in het koelvak als in de diepvries.

4. En hoe zit het dan met kweekvis?

Gekweekte vis is vis die niet in het wild is opgegroeid, maar in een afgezet stuk rivier of zee of in grote bakken met water. Eigenlijk zoals kippen op een boerderij. Kweek vindt overal plaats, ook in Nederland op steeds grotere schaal. Door ze dichter bij huis te kweken, zijn deze vissoorten direct binnen ons bereik en hoeven ze geen grote afstanden af te leggen. Het overgrote deel van de kweekvis komt echter op dit moment nog uit Azië. Om zeker te zijn van duurzaam gekweekte vis kun je letten op het ASC keurmerk (Aquaculture Stewardship Council). Het keurmerk is in het leven geroepen om de invloed van het kweken van vis op het milieu te verlagen. Er zijn regels voor antibioticagebruik, duurzamer visvoer en betere arbeidsomstandigheden van het personeel.

5. Zit er dus antibiotica in kweekvis?

Net zoals in de bio-industrie bij kippen en varkens, kunnen vissen als ze dicht op elkaar leven gemakkelijker ziek worden. Ze zwemmen echt vin aan vin. Door antibiotica door het voer te mengen kunnen viskwekers voorkomen dat de vissen ziek worden. Als de vissen gekweekt worden in een afgeschermd gebied dat in open verbinding staat met de rest van het viswater kunnen ook wilde vissen de antibiotica binnenkrijgen. Die antibiotica krijg je liever niet binnen via het stukje vis dat je eet. Maar de antibiotica blijven niet voortdurend in de vis aanwezig. Net als in het geval je zelf antibiotica slikt. Een paar dagen na het stoppen met een kuur is de antibiotica uit je lichaam verdwenen. Er zijn wettelijke limieten gesteld aan de hoeveelheid antibiotica die in levensmiddelen mag voorkomen. Bovendien moeten kwekers een tijd wachten nadat er antibiotica zijn gebruikt, voor de vissen geslacht of verkocht mogen worden. Na deze wachttijd zijn er praktisch geen resten antibiotica meer te vinden in vis.

6. Zwemmen kweekvissen in hun eigen poep?

Ja, dat kan gebeuren. Als de vissen dicht op elkaar in de kweekgebieden leven dan moeten ze daar ook hun ontlasting kwijt. Zeker voor vissen waarbij de waterkwaliteit belangrijk is, denk aan zalm, is het ongunstig als dat water niet voortdurend ververst wordt. Door de ontlasting in het water stijgt het gehalte aan ammoniak en dat geeft huidproblemen bij de vis en ze vergiftigen zichzelf. Meer aandacht voor de leefomstandigheden van de kweekvis is gewenst. Bij kweekvis met een biologisch keurmerk zijn er hiervoor regels.

7. Is biologische vis altijd wilde vis?

Het klinkt misschien gek, maar alleen gekweekte vis kan het keurmerk biologisch hebben. Voor het etiket biologisch zijn er strikte regels voor visvoer en dierwelzijn en dat kun je bij wilde vis niet nagaan. Wettelijk gezien dan, want er is natuurlijk niets biologischer dan een vis die zijn leven in de zee of rivier heeft doorgebracht. Maar volgens de wet mag alleen vis uit kwekerijen het etiket “biologisch” verdienen. Wild gevangen vis, zoals haring uit de Noordzee, is natuurlijk wel een goede duurzame keuze.

8. Hoe maak je een goede keuze?

Wil je vis eten met een goed gevoel dan is het lastig een goede keuze te maken. Bij verpakte vis in de supermarkt kan je letten op de keurmerken op de verpakking. Bij de viskraam op de markt of bij de vishandel ligt het wat lastiger. Officieel zou bij de vis in de vitrine vermeld moeten staan wat de naam is, of het wildvangst of kweek is, de vangstmethode en of de vis ontdooid is. Dit gebeurt echter nog niet overal. Vraag erna. Het personeel moet er meer over weten. En als je dan een keuze maakt, kan deze regel misschien helpen:

• Wild gaat boven gekweekt, maar alleen als het een MSC keurmerk heeft.
• Biologisch gekweekt gaat boven ASC gekweekt, en ASC gekweekt gaat boven gekweekte vis zonder keurmerk.

Om je te helpen in je keuze is er de viswijzer van Goodfish. Op deze viswijzer kun je van veel vissoorten zien of ze een keurmerk hebben, in welke maanden van het jaar je ze het best kunt eten en of de vis wel of niet overbevist is.

9. Is het nu gezond of niet?

De Gezondheidsraad adviseert ondanks kans op verontreinigingen van vis toch om één keer per week vis te eten. De voordelen van de positieve effecten van vis op jouw gezondheid wegen op tegen de negatieve aspecten. De milieuaspecten van het eten vis hebben natuurlijk niets met je gezondheid te maken, wat dat betreft is wel of geen vis eten een persoonlijke overweging.

10. Kan je vis vervangen door een supplement?

Wie geen vis eet, kan een supplement met omega 3-supplement slikken om toch de gewenste omega 3-vetten binnen te krijgen. Meestal is dit gemaakt van visolie, maar er zijn ook plantaardige alternatieven gemaakt van algen. Het is echter nog niet helemaal duidelijk of alleen de omega 3-visvetten verantwoordelijk zijn voor het positieve effect van vis, wellicht zijn er ook andere stoffen in vis die voor een positief effect op de gezondheid zorgen.