Interessant nieuw wetenschappelijk onderzoek
Van muizen is al langer bekend dat ze hun lichaamsgewicht kunnen reguleren door een bijzonder systeem in de hersenen, dat gebruikmaakt van de zwaartekracht. Nieuw onderzoek geeft (voorzichtige) aanwijzingen dat dit voor mensen ook misschien zo werkt. Een interview met hoogleraar Liesbeth van Rossum, internist-endocrinoloog en expert op het terrein van overgewicht.
Weegschaal in de pootjes
Liesbeth van Rossum doet veel onderzoek naar overgewicht en obesitas, en behandelt veel mensen met obesitas in het Erasmus MC in Rotterdam. Zij schreef samen met Mariëtte Boon de internationale bestseller 'Vet belangrijk'. Ze vertelt: "Ratten en muizen blijken een ingebouwde ‘weegschaal’ in hun pootjes te hebben. Die weegschaal registreert hoe zwaar ze zijn. Als de dieren zwaarder worden, gaan ze minder eten, om zo het gewicht te corrigeren en weer af te vallen. Onderzoekers hebben wel eens gewichtjes gebonden op de rug van hun proefdieren. Voor de 'weegschaaltjes' in de poten leek het daardoor alsof het lichaamsgewicht was toegenomen, en daardoor gingen de dieren minder eten. De dieren vielen net zoveel af als het gewicht dat op hun rug zat! Het lijkt dus alsof er een gewichtsthermostaat in de hersenen zit, die op deze manier de eetlust regelt. Het is een van de systemen in ons lichaam die onze honger, verzadiging en vetvoorraad regelen."
Ook bij mensen?
Zou dit mechanisme ook bij mensen werken? Van Rossum: "Het is een van mijn hobby’s om de wetenschappelijke literatuur over obesitas goed bij te houden. En laatst vond ik een interessante nieuwe studie over die gewichtsthermostaat. Twee groepen mensen met flink overgewicht kregen een vest te dragen. De ene groep bestond uit 33 mensen. Ze kregen een vest dat was verzwaard met één procent van hun lichaamsgewicht. De andere groep bestond uit 36 personen. Zij kregen een vest dat was verzwaard met elf procent van hun lichaamsgewicht. Stel dat een proefpersoon honderd kilo woog, dan kreeg men dus een vest met één of met elf kilo extra gewicht. Dat vest moesten de deelnemers acht uur per dag dragen, gedurende drie weken. De onderzoekers waren benieuwd of de groep met het zware vest zou afvallen, doordat de hersenen zouden registreren dat het lichaam ineens fors zwaarder was geworden."
Gewichtsverlies
"En dat gebeurde ook", zegt Van Rossum: "Gemiddeld verloren de deelnemers met het zware vest 1,37 procent extra van hun lichaamsgewicht ten opzichte van de groep met het lichte vest. Dat was gemiddeld 300 gram in de groep met het lichte vest tot gemiddeld 1,61 kilo in de groep met het zware vest. Dat lijkt misschien niet veel, maar interessant was dat de deelnemers verder niks hadden veranderd. Ze bleven hetzelfde eten en bewegen, alleen dus met dat vest aan. Dat werd allemaal bijgehouden doordat mensen eetdagboeken invulden. Maar het mooiste was dat het gewichtsverlies puur bestond uit verlies van vetmassa, met een afname van -0.79 procent in de groep met het lichte vest en – 4.82 procent in de groep met het zwaardere vest. De deelnemers verloren geen spiermassa. Er was zelfs eerder een toename van spiermassa, al was dat verschil statistisch gezien niet van betekenis."
Wat zegt dit nou?
Het is nog veel te vroeg om nu allemaal lood in onze zakken te gaan stoppen, waarschuwt Van Rossum. "Dit is maar één studie, die ook niet lang duurde. We weten niet of de mensen echt precies hetzelfde bleven eten, want de onderzoekers moesten afgaan op wat de deelnemers zelf opschreven. We weten ook niet of de deelnemers hun gedrag aanpasten omdat ze voelden dat ze een extra gewicht met zich meedroegen. We weten ook niet of het gewichtsverlies komt omdat de hersenen registreren dat het lichaam zwaarder is geworden, of door extra spierinspanning. Of misschien kunnen spieren, net als vetmassa, ook signalen afgeven die de stofwisseling beïnvloeden. Daarnaast weten we niet of dit gewichtsverlies blijvend is, of dat het gewicht weer snel terugkomt als het vest weer af gaat. Kortom, we weten nog héél veel niet. Dit is echt pas een eerste onderzoek. Maar het concept is vernieuwend en intrigerend."
Rucking
Maar stel nou dat je denkt, ik wil dit toch eens proberen, vaker met een gewicht rondlopen? Nogmaals: Van Rossum vindt het echt te vroeg om dit al aan te bevelen in de spreekkamer. Al zijn de mogelijke bijwerkingen waarschijnlijk klein: "In de onderzoeksgroep kwamen wel klachten voor, zoals spierpijn, maar het was voor de meeste deelnemers geen reden om uit het onderzoek te stoppen. In beide groepen waren nauwelijks uitvallers. Bij de groep met de vesten met het lage gewicht stopte een proefpersoon vanwege spierpijn. In de groep met de vesten met het hoge gewicht stopte iemand vanwege pijn in een been en een ander vanwege griep." Het doet een beetje denken aan de Amerikaanse fitnesstrend die 'rucking' heet en waarbij deelnemers wandelen, hardlopen en oefeningen doen met een verzwaarde rugzak om. Deze trend komt uit het leger, waar militairen ook dagmarsen maken met zware bepakking. Ook eens proberen? Vul een rugzak met gewichten, bijvoorbeeld zakjes die je vult met zand, flesjes water of dumbells. En ga dan eens wandelen. En intussen… wachten we met spanning op het vervolgonderzoek.
Vet belangrijk
Het boek ‘Vet belangrijk’ van de artsen Liesbeth van Rossum en Mariette Boon geeft heel veel informatie over lichaamsgewicht en vetweefsel. Je kunt ook naar deze artsen luisteren, in dit gesprek in onze podcastserie ‘Gezond Gesprek’. Niet voor niets is dit de best beluisterde aflevering!
