Last van overbeharing

Er zijn twee vormen van overbeharing: hypertrichose en hirsutisme. Ze komen meestal afzonderlijk voor, maar soms gecombineerd. Hypertrichose is bovenmatige haargroei op plaatsen waar van nature al enige haargroei is.

Bovengemiddelde haargroei

Er verschijnen fijne haartjes in het gezicht, bij de slapen en bij de wenkbrauwen. Haren op de armen zijn langer en hun aantal groeit. Onderbenen en romp zijn dan meestal ook zwaarder behaard. Deze bovengemiddelde haargroei is weliswaar ongewenst, maar valt doorgaans onder de 'normale variatie'. Hypertrichose komt zowel bij mannen als bij vrouwen voor en ontstaat aan het eind van de pubertijd.

Van hirsutisme spreken we als bij vrouwen haargroei optreedt op plaatsen waar meestal alleen mannen haren ontwikkelen. Veel haar verschijnt dan op plekken waar vrouwen gewoonlijk alleen donshaar hebben: op de bovenlip, wangen, kin en hals, rond de tepels, op de borst, de rug, de buik en in de liesstreek.

Ook op armen en benen is de haargroei sterker en zijn de haren wat dikker. Een lichte vorm van hirsutisme bij vrouwen is normaal, zeker na de overgang. Vrijwel alle oudere vrouwen moeten hun 'snor' scheren en krijgen haartjes op de kin.

Gewoon pech

Als de oorzaak van de overbeharing niet bekend is, is de medische term primair of idiopathisch hirsutisme. Zowel hypertrichose als hirsutisme kunnen voorkomen zonder een duidelijk aanwijsbare 'afwijking' of ziekte. Je hebt dan gewoon de 'pech' dat je flink behaard bent. En dat geldt meestal ook voor de rest van je familie.

Beharing is daarnaast sterk gebonden aan afkomst. Noord-Europese vrouwen met een lichte huid hebben meestal weinig opvallende lichaamsbeharing, terwijl vrouwen uit het Middellandse Zeegebied sterker behaard zijn. Veel oosterse vrouwen epileren wekelijks hun gezichtsbeharing. In enkele gevallen is er een duidelijke aangeboren oorzaak.

Soms heeft een baby al bij de geboorte één overmatig behaarde plek, bijvoorbeeld een sterk behaarde, grote moedervlek (Tierfell naevus). In sommige families komt het 'weerwolfsyndroom' voor, een genetische aanleg voor een extreme vorm van hypertrichose, waarbij bijna het gehele lichaam dicht behaard is.

Verstoring van de hormoonbalans

De meest voorkomende oorzaak van hirsutisme is een verstoring van de hormoonbalans. Sommige vrouwen met hirsutisme hebben een verhoogde hoeveelheid androgenen of testosteron, mannelijke hormonen, in het bloed. Overproductie van deze hormonen kan plaatsvinden in de bijnierschors (zeldzaam) en de eierstokken.

Een relatief veelvoorkomende oorzaak is het PolyCysteus Ovarium Syndroom (PCOS), waarbij de menstruatie ook onregelmatig is. Minder vaak is een hormoonproducerende tumor de boosdoener. Patiënten met hormonale hirsutisme hebben soms ook andere symptomen van vermannelijking, zoals een lagere stem, vergroting van de spieren en clitoris en weinig borstweefsel.

Veel vaker zijn de haarzakjes simpelweg overgevoelig voor een normale hoeveelheid mannelijke hormonen. Zo kan een normale testosteronspiegel toch versterkte haargroei veroorzaken.

Medicijnen als oorzaak

Er zijn enkele medicijnen die overbeharing kunnen veroorzaken. De belangrijkste zijn de hormoonpreparaten die vrouwen in de overgang gebruiken tegen overgangsklachten. Anabole steroïden, de spierversterkende 'sportschoolpillen', kunnen ook leiden tot hirsutisme. Bij patiënten die na een orgaantransplantatie Cyclosporine (een afweeronderdrukker) gebruiken, is overbeharing een (levenslange) bijwerking.

Glad is de norm

In onze samenleving wordt lichaamsbeharing gezien als ongewenst. Glossy's tonen gladde benen, kale oksels en geen enkel donshaartje op de bovenlip. Tegenwoordig is het onder jonge vrouwen bovendien heel gebruikelijk om de vulva glad te scheren.

Ontharing is van alle tijden en alle culturen. Al in het antieke Egypte verwijderde men lichaamsbeharing met behulp van een ontharingscrème en pincet. Oosterse vrouwen doen wonderen met draadjes om hun gezicht te ontharen. Veel mensen vinden een gladde huid niet alleen mooi en aangenaam, maar ook hygiënischer.

Voor vrouwen met hirsutisme is die overbeharing dan ook een groot probleem. Ze schamen zich voor hun harige benen en gezicht. Ze besteden veel geld en tijd aan scheren en harsen of bleken hun donkere beenhaar. Bij sommigen beheerst de overbeharing hun hele leven. Ze krijgen er zelfs psychische problemen van en durven de deur niet meer uit.

Behandeling met hormonen

Hirsutisme gaat niet vanzelf over. Tijdens de zwangerschap kan, onder invloed van de grotere hoeveelheid vrouwelijke hormonen, wel enige verbetering optreden. Als je de overbeharing cosmetisch erg storend vindt, moet je eerst bij de (huis)arts laten onderzoeken wat de oorzaak is.

Een te hoge spiegel mannelijke hormonen is medicamenteus aan te pakken. De anticonceptiepillen Diane-35 of Minerva geven vaak goede resultaten. Diane-35 bevat cyproteronacetaat, een hormoon dat lijkt op het vrouwelijk geslachtshormoon progesteron. Het werkt ook anti-androgeen, dat wil zeggen dat het de werking tegengaat van mannelijke geslachtshormonen.

Een (aanvullende) behandeling met cyproteronacetaat (merknaam Androcur) is een tweede oplossing. Bij een hormoonbehandeling wordt de haargroei na een half tot een heel jaar minder en/of de bestaande haren worden dunner. In principe kun je de hormoonbehandelingen heel lang voortzetten. Je mag deze hormonen vanzelfsprekend niet gebruiken als je zwanger wilt worden of borstvoeding geeft.

Overtollig haar verwijderen

Als er geen hormonale oorzaak aan te wijzen is, kun je het overtollige haar verwijderen. Er zijn twee verschillende manieren: depilatiemethodes en epilatiemethodes. Bij depilatie wordt de haar ergens op een punt in de haarschacht verwijderd. Dan kan door de haar weg te scheren of los te trekken met hars. Ook ontharen met (chemische) ontharingscrèmes valt onder depilatie.

Bij epilatie wordt de haar inclusief het haarzakje verwijderd of vernietigd. De haarfollikel is dan permanent vernietigd en er groeit nooit meer een haar terug. Donkere haren kun je het beste laten verwijderen met laser. Het licht van de laser dringt alleen door in de pigmentcellen in de haarworteltjes en wordt dan omgezet in warmte.

De follikel wordt dan als het ware 'gekookt' en sterft af. De zogenaamde 'flitslampen' werken op een soortgelijke manier. Bij laseren zijn meerdere behandelingen nodig, omdat de haarwortel alleen in de groeifase gevoelig is voor de laser.

Omdat grijze of lichtblonde haren nauwelijks pigment bevatten, kunnen ze niet worden verhit met laser. Voor het verwijderen van lichte haren is elektrische epilatie de beste oplossing. Een huidtherapeut of gespecialiseerde schoonheidsspecialist schuift een dun naaldje in de huidporie van de haar en zet er enkele seconden stroom op. Dan sterft de follikel af. Een groot voordeel van deze techniek is dat elk haartje apart kan worden behandeld. Dat is ook gelijk het nadeel, want het is een heel tijdrovend en soms pijnlijk proces.

De sociale gevolgen van hirsutisme kunnen zo ingrijpend zijn, dat er sprake is van medische noodzaak van ontharing. Laserontharing en elektrische epilatie in het gelaat bij vrouwen worden in de meeste gevallen (geheel of gedeeltelijk) vergoed. Soms is het afhankelijk van een aanvullend verzekeringspakket. Je moet de behandeling dan aanvragen met een medische verklaring van huisarts of dermatoloog.