Over sport en speeksel

Een droge mond kan heel veel oorzaken hebben. Sporten is er daar één van. Het is een bekend probleem bij topsporters, maar ook amateursporters kunnen er last van hebben.

Hoeveel speeksel is normaal?

Speeksel bestaat voor 97 procent uit water en voor 3 procent uit andere bestanddelen waaronder veel verschillende eiwitten. Het wordt gevormd door drie speekselklieren: de oorspeekselklier en twee mondbodemspeekselklieren. Daarnaast heb je in de mond ook nog allerlei kleine speekselkliertjes, onder andere op je tong, onderlip en gehemelte.

Normaal heb je vooral speeksel uit de mondbodemklieren in je mond. Dit speeksel is dik en plakkerig en blijft goed kleven aan het slijmvlies. Zodra je gaat eten - of eten ziet of ruikt- komt er speeksel vrij uit de oorspeekselklier. Dit speeksel is wateriger. Voor de mondgezondheid zijn de slijmerige (muceuze) speeksels van de onderkaak- en ondertongklieren belangrijker dan het waterige speeksel van de oorspeekselklier. Dagelijks gaat er ongeveer een liter speeksel door je mond heen. In rust is ongeveer 0,25 tot 0,5 milliliter speeksel per minuut normaal.

Xerostomie of hyposialie

Wanneer je intensief sport, verlies je een hoop vocht door te zweten. Dat kan zelfs tot 2,5 liter per uur zijn. Zorg je niet dat dat vocht tijdig wordt aangevuld, dan heb je voor je het weet last van een droge mond en keel. Dit heet in medische termen xerostomie. Wordt er te weinig speeksel geproduceerd, dan heet het monddroogte of hyposialie (hypo = te weinig, sialie = speeksel).

Samenstelling van het speeksel

Zoals gezegd hebben topsporters vaak last van mondproblemen. Dat komt omdat fysieke belasting niet alleen van invloed kan zijn op de afscheiding van speeksel, maar ook op de samenstelling ervan. Bij intensief sporten daalt de concentratie van immunoglobulinen (die ons afweersysteem helpen) en ook de elektrolyt- en eiwitsamenstelling en de pieken in testosteron en cortisol in het speeksel wisselen. Na langdurige intensieve inspanning, bijvoorbeeld gedurende enkele maanden, heeft dit een nadelig effect op de afweer, je mondgezondheid en zelfs de bovenste luchtwegen. Samen met de veranderingen in eet- en drinkgewoonten die fanatieke sporters vaak doorvoeren, lijkt dit een grotere kans op erosie en caries met zich mee te brengen. Als je veel sport is een goede mondverzorging daarom extra belangrijk.

Speeksel heeft dus belangrijke functies. Zo bevochtigt en reinigt het onder andere het mondslijmvlies. Het zorgt voor smering bij kauwen, slikken en praten. Het buffert zuren, waardoor het beschermt tegen tanderosie en het beschermt tegen tandbederf en infecties. Heb je te vaak een droge mond of heb je verminderde speekselaanmaak, dan kan dat dus voor mondproblemen zorgen:

• Snellere ontwikkeling van gaatjes (tandbederf)
• Grotere kans op ontstoken, bloedend tandvlees (gingivitis en parodontitis)
• Snellere ophoping van tandplak en voedselresten
• Gescheurde mondhoeken
• Grotere kans op schimmelinfecties (candidose)
• Branderig gevoel in de mond
• Ruwe en branderige tong
• Slechte adem (halitose)
• Onaangename smaak in de mond
• Verminderde / geen houvast van eventuele protheses

Bij last van een droge mond tijdens het sporten, dan is het niet verstandig in één keer liters water naar binnen te klokken. Je loopt dan niet alleen risico op een watervergiftiging (ja dat bestaat), maar je lichaam kan per uur ook maar 850 milliliter water opnemen. Voorkomen is ook hier beter dan genezen.

Tips om een droge mond te voorkomen

• Drink vóór het sporten al een paar glazen water
• Laat angst omt ijdens het sporten te moeten plassen je niet weerhouden om te drinken, zeker niet met warm weer
• Drink en eet ook na het sporten om vocht, mineralen en koolhydraten aan te vullen
• Een van de meest voorkomende oorzaken van een droge mond is ademen door je mond. Adem door je neus in en via je mond uit, dan neemt je lichaam ook veel meer zuurstof op. Probeer niet te hijgen en haal diep adem.
• Stimuleer eventueel de hoeveelheid speeksel door te kauwen op suikervrije kauwgom
• Sport je binnen: zorg voor een goede luchtvochtigheid
• Er zijn mondverzorgingsproducten verkrijgbaar speciaal voor een droge mond
• Koolzuurhoudende dranken, koffie, tabak en alcohol verdrogen de mond. Probeer het gebruik ervan te beperken
• Vermijd te kruidig eten als je vaak last hebt van een droge mond