Gezonde mond, gezond lichaam: waarom goed tandenpoetsen belangrijk is

Een goede mondverzorging is belangrijk, want een slechte mond­verzorging werkt door in je hele lijf. Het vergroot de kans op hart- en vaatziekten en er is een verband tussen mondontstekingen en diabetes. Zo’n 10 procent van alle longontstekingen komt zelfs via de mond. Twee keer daags twee minuten poetsen kan veel ellende voorkomen.

Elektrisch poetsen of met de hand?

Tandplak is een mengsel van speeksel, voedselresten en bacteriën dat op en tussen je tanden gaat zitten. Verwijder je dit niet, dan is je gebit vatbaarder voor zuuraanvallen. En dat leidt tot gaatjes, abcessen en tandvleesontstekingen. Goed poetsen is makkelijker met een elektrische borstel; die verwijdert gemiddeld 46 procent van de plak, ten opzichte van 42 procent bij manueel poetsen. Laat je poetstechniek te wensen over, dan kun je beter een elektrische tandenborstel gebruiken. Maar als je met de hand lang genoeg poetst, tot je gebit schoon en glad voelt, is dat ook ­prima.

Welke tandenborstel?

Elke borstel die lekker in de hand ligt en waarmee je tandplak verwijdert, is goed. Het is wel af te raden een harde borstel te kiezen, omdat de stijve haren je tandvlees en tandhalzen kunnen beschadigen. Kies liefst voor een kleine borstelkop, daarmee kom je beter op alle plekken in het gebit. Verwissel de borstel bovendien op tijd. 45 procent van de Nederlanders doet langer dan drie maanden met een tandenborstel, zo blijkt uit een studie van TNO. Een jaar of langer is geen uitzondering. Welke tandenborstel je ook gebruikt, het is belangrijk deze minimaal één keer per drie maanden te vervangen, of eerder als de haartjes versleten zijn. Een gemiddelde tandenborstel bevat na drie maanden gebruik wel zeven miljoen bacteriën.

Ragen, flossen of stoken

Mensen die de ruimtes tussen de tanden en kiezen reinigen door ragen, flossen of stoken, hebben een gezonder gebit en tandvlees. Volgens tandheelkundig experts heeft dat alleen niets te maken met het interdentale reinigen zelf, maar meer met het feit dat die mensen veel aandacht aan hun gebit besteden. Het gebruik van ragers, floss of stokers geeft vooral een schoon en fris gevoel en is alleen echt nodig op advies van de tandarts. Kies je ervoor, doe dan wel voor­zichtig. Sommige producten hebben een metalen kern die het glazuur van de tanden kan beschadigen. Ragers hebben de voorkeur vanwege de kleine haartjes die meer vuil verwijderen. Het gebruik van een mondspoelmiddel is niet nodig als je geen gebitsklachten hebt. Kies er alleen voor als de tandarts of mondhygiënist het specifiek aanraadt, bijvoorbeeld bij een tandvleesontsteking of wanneer je extra fluoride nodig hebt.

Mondverzorging bij diabetes

Heb je diabetes? Dan eet je waarschijnlijk vaker iets en neemt de kans op gaatjes toe. Overleg met je tandarts of het nodig is een keer extra te poetsen of tussendoor te spoelen met mondwater met fluoride. Mensen met diabetes zijn sowieso gevoeliger voor ontstekingen in de mond en de genezing van ontstoken tandvlees verloopt vaak minder goed. Bovendien merken diabetespatiënten vaak niet, of heel laat, dat zij tandvleesproblemen hebben. Regelmatig tandartsbezoek is daarom aanbevolen. 

Gezond tandvlees bloedt niet

Ontstoken tandvlees is vaak roder van kleur, gezwollen en bloedt bij tandenpoetsen. De belangrijkste oorzaak is tandplak. Soms ontstaat de ontsteking door verminderde afweer en stress. Rokers, diabetici en zwangere vrouwen zijn ook gevoeliger voor tandvleesontsteking. Een goede mondverzorging en het voorkomen van een droge mond helpt. Gebruik eventueel in overleg met de tandarts een mondspoelmiddel met chloorhexidine. Dit kan een bruine verkleuring op tanden en tong geven, die verdwijnt meestal als je het middel niet meer gebruikt. Je kunt verkleuring voorkomen door vóór gebruik je tanden te poetsen. 

Lees ook: Ontstoken tandvlees: niet zo onschuldig als je denkt

Wat te doen bij een droge mond?

Speeksel speelt een essentiële rol bij de bescherming van de tanden en kiezen, bijvoorbeeld tegen gaatjes, maar ook van het slijmvlies in de mond. Een droge mond kan onder andere leiden tot een verminderde of zelfs vieze smaak en vergroot de kans op tandbederf en -slijtage. Veel water drinken kan helpen. Kauwen op suikervrije kauwgom stimuleert de aanmaak van speeksel. Kunstspeeksel, vrij verkrijgbaar in drogis­terij en apotheek, helpt de mond vochtig houden. Is de droge mond een bijwerking van geneesmiddelen, overleg dan met de arts of er alternatieven zijn.

Mondproblemen door medicijnen

Als je geneesmiddelen slikt, meld dit dan altijd bij de tandarts. Veel geneesmiddelen hebben invloed op de mondgezondheid. De meest voorkomende bijwerkingen zijn een droge mond en ontstoken tandvlees. Pijnstillers als fentanyl, antidepressiva, anti-allergiemiddelen, inhalatiegeneesmiddelen, middelen bij reisziekte, plastabletten en genees­middelen bij kanker kunnen een droge mond veroorzaken. De tabletten duloxetine, disulfiram, melatonine en mycofenolzuur en de oordruppels ofloxacine hebben een slechte adem als bijwerking. Dat geldt ook voor dimethylsulfide en seleensulfide, die op de huid worden gesmeerd.

Kunstgebit reinigen

Een kunstgebit reinig je dagelijks met water, zeep (geen tandpasta, dat schuurt te veel) en een speciale protheseborstel. Vergeet niet om je tandvlees ook te reinigen. Gebruik hiervoor een zachte borstel. Houd een gebitsprothese ’s nachts niet in, maar bewaar hem schoon en droog in een gebitsbakje. Ga geregeld voor controle naar de tandarts. Door het slinken van het kaakbot kan de prothese minder goed gaan zitten en beschadigingen aan het mondslijmvlies veroorzaken. Blaren of drukplekken door een slecht passend kunstgebit kunnen bovendien erg pijnlijk zijn.

Kwetsbare ouderen

Senioren zijn gevoeliger voor tandbederf, onder meer door terugtrekkend tandvlees en een afgenomen speekselproductie. Bovendien is mondzorg vaak geen prioriteit als er andere gezondheidsproblemen gaan spelen. Van de ouderen die in een verpleeghuis komen, heeft 80 procent milde tot ernstige mond­problemen, zeker wanneer ze door bijvoorbeeld dementie of parkinson hun gebit niet goed meer kunnen onderhouden. Dit kan naast pijn en ongemak leiden tot tekorten en ondervoeding, want deze ouderen hebben vaak moeite met eten. Het is bij kwetsbare ouderen dan ook extra belangrijk de mond goed in de gaten te houden.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine januari 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.